48716 img382

68 WSTĘP 1 69 KRONIKA. RĘKOPISY I WYDANIA

wykorzystywał go Bonawentura Pitter, opat benedyktynów w Rajhradzic kolo Brna; przez sto lat rękopis uważano za zaginiony, aż Emler znalazł go w bibliotece arcybiskupiej w Pradze i korzystał z niego w swojej edycji w 1874 r. Potem rękopis znów zniknął, aż ze spadku po jednym z kanoników pojawił się w bibliotece Kapituły praskiej, do której pod sygn. G55 należy do dziś.

Rękopis Monachijski (rkp. Mon.) znajduje się na kartach 15 do 27 w kodeksie o 230 kartach, przechowanym w Baycrischc Staatsbibliotłiek w Monachium pod sygn. Cod. lat. 11029. Tekst Kroniki Czechów podobnie jak rkp. Sztras. zawiera odpis dokumentu fundacyjnego Kapituły Wyszehradzkicj, ale nie obejmuje całej Kroniki, choć nieco więcej niż rkp. Sztras.*⁶ i prawdopodobnie jest przepisany z tego samego co Sztras. pierwowzoru.

Z późniejszych rękopisów:

Rękopis Wiedeński drugi (rkp. Wied. II), w Óstereichi-sclic Nationalbibliothck we Wiedniu, pod sygn. 7391, jest ■ dosłownym odpisem rkp. Szt. zrobionym w Pradze w pierwszej połowie XVII w.

Pozostałe rękopisy wzorowały się na rkp. Kap.; mniej lub więcej uzupełniane są innymi przekazami. Wszystkie

zawierają ciąg dalszy Kloniki pisanej przez późniejszych kontynuatorów, ale nie wszystkie w całości.

Kodeks w bibliotece Turstenbcrgów w Donaueschingen pod sygn. 697, z XV w., niewielkiego formatu, 200 x 300 mm, zawiera Kronikę Czechów, bezpośrednio potem kontynuacją Kanonika Wyszchradzkicgo i dalszych kontynuatorów, następnie idą Excerpta de dirersis cronicis i Chronica au-iaeregiae. Jak wskazuje znak wodny, kodeks powstał w benedyktyńskim klasztorze w Rudnicach nad Łabą, a głównym pierwowzorem był - mimo kilku różnic - znajdujący się tam w XV w. - rkp. Kap. Rękopis z Donaueschingen zawiera pod 1119 r. notatkę o założeniu klasztoru we wsi ViIemov - może był przeznaczony dla tego klasztoru. Nie wiemy, co się z nim działo przez dwa stulecia. Dopiero zapiski z XVIII w. na I karcie informują, że w 1755 r. należał do klasztoru św. Apra w Tulonie, a w 1827 r. baron von PfaffcnholTen ofiarował go bibliotece Furslenbergów.

Rękopis Rudnicki (rkp. Rud.)- obecnie depozyt biblioteki Lobkowitzów w Universitni Knihovne w Pradze pod sygn. Ms R. VI F. b3 - znajduje się w kodeksie zszytym z dwóch zupełnie różnych części; pierwsza, z XVI w., zawiera dzieła Konrada Ccltesa, druga, z XV w., na papierze z rudnickim znakiem wodnym, zawiera Kronikę Ko-sntasa, kontynuację Kanonika Wyszchradzkicgo i dalszych kontynuatorów aż do 1158 r. włącznie, kończąc w miejscu, które w rkp. Kap. znajduje się na karcie !20r, draga kolumna w. 2. Z innego, uzupełniającego rkp. Kap. pierwowzoru pochodzi oddzielenie czwartej księgi. Na s. 99 rękopisu rozdz. 59 ks. III ma tytuł lncipit prologus in tpmrlum librum, a na s. 100 rozdz. 60 ks. III zatytułowany jest lncipit liber ąuartus de stiblimacione Sobeslay in dticem Bohcmonim.

Lub braki, bo świadków wydarzeń owych miałem nazbyt

mało.

Gruntowne badania porównawcze uczonych⁶² usta-liły następującą listę źródeł, na których oparł się biskup merseburski: Dzieje saskie Widukinda⁶³, Roczniki kwed-linburskie^u, Żywot Brunona^k\ Żywot iw. UdahykaPóźniejszy żywot św Matyld)Męczeństwo śiit Kiliana«, Męczeństwo św Wojciecha'*^{1 2}, Żywot i męczeństwo św Bruno-mi™. Nekrologi z Magdeburga⁷¹, Mcrseburga⁷² i Liincbur-

⁴⁷ Prócz wymienionych wyżej wydawców Kroniki, którzy poruszali to zagadnienie wc wstępach, osobną rozprawę na temat źródeł Thiel-mara napisał J. Slrebilzki, Thietmarus episcopus Merseburgcnsis qui-bus fontibus iisus sil in Chmnicis componendis quaestiones criticac (Diss. Kónigsbcrg 1870). Ponadto patrz F. Kurze, Die Ensiehungs-znt.... Ncues Archiv 14(1889); NachiesczurQuciienkunde Tliielmars, Ncues Archiv 16 (1891); U. Iloltzmann, Ober die Chronik..., Ncucs Arcliiy 50 (1935), s. 186 i n.

" Widukindi Monachi Corbeicnsis Rerum Cestanuii Saxonicarum Librim-s, M.G. Scripi. Rcr. Genu.,cd. V.P. Ilirach, HannoYcrac 1935.

“ dnnaics Qucdlinburgcnscs, M.G. SS. III, s. 18 i n.

“ knolgeri lim Bnmonts archicpiscopi caloniensis, M.G. SS. IV, s. 252-275. Wzmianka u Thietmara II, 23.

Gerhandi lila sancli Oudalrici episcopi, M.G. SS. IV, s. 377-419. Wzmianka u Thietmara I, 8.

⁴⁷ lita Malhildis Reginae, M.G. SS. IV, s. 282-302. Wzmianka u Thietmara I. 21.

“ Passio sccmida Kiliani Martym, M.G. Script. Rcr. Mcrovigica-nim V. s. 711 i n. Wzmianka u Thietmara I, 4.

" Passio Adalberti Episcopi, M.G. SS. XV, s. 705-708.

” ²cl passie Sancli Brtmonis episcopi cl martyris Oncribrden-sis. M.G. SS. XXX, 2, s. 1350 i li.

Wyd. h. IHimmler, Neue Miltcilungcn aus dcm Gcbicl historisch--antiąuarischcr Forschungcn 10 (1866), s. 259 i n.

⁷² Wyd. E. Diimmlcr, tamże 11(1867), s. 223 i n.

ga⁷³, skąd kronikarz zaczerpnął daty, dokumenty kościołów w Merseburgu, Magdeburgu i Walbcck⁷⁴, postanowienia synodu w Dortmundzie⁷⁵.

Nic jest rzeczą pewną, czy Thietmar znal Antapodosis Liutpranda z Kremony⁷⁶ i dzieła Hrotswity⁷⁷, przypuszczać jednak należy, że raczej tak, skoro od nich zaczerpnął motyw, iż Henryk I wystąpił przeciw bratu z poduszczenia diabła (I, 24).

Sporna jest kwestia, czy Thietmar wziął krótkie notatki o wypadkach lat 892, 894 i 906 z Kroniki Reginona⁷⁸. Inne sporne do niedawna zagadnienie, czy Thietmar miał na swoim warsztacie pisarskim najstarszą Knniikę arcybiskup-stwa magdeburskiego, zostało rozstrzygnięte negatywnie”. Jak stwierdził R. Iloltzmann*⁰, biskup merseburski posługiwał się jedynie luźnymi notatkami kronikarskimi, które znalazł w Magdeburgu. Takie notatki mógi mieć również z Halberstadtu i innych siedzib biskupich.

¹³ Wyd. L. Wcdckind, Noten>.._t 3 (1836).

'* Częściowo potem zaginione.

⁷⁵ Postanowienia tego synodu podaje Thietmar w dosłownym brzmieniu, co dało F. Kurzemu, Nachlcse..., Neues Archiv 16, s. 469, asumpt do słusznego twierdzenia, iż zaczerpnął je z archiwum biskupstwa merseburskiego. Odpis tych postanowień musiał tam się znajdować, co Kurze wnioskuje stąd, że ówczesny biskup merseburski Wig-bert brał udział w synodzie dortmundzkim. Postanowienia synodu wydano w M.G. Const. I, nr 28, s. 58.

Liudprandiepiscopi Crcmonensis Antapodosis, M.G. Script. Rcr. Gcrm., cd. J. Becker, 1915.

ⁿ Z dzieł tych wchodziłby tu w rachubę Carmen dc Gestis Oddonis I Impcralońs, M.G. Script. Rer. Genu., cd. Winterfeld, 1930.

⁷¹ Reginotiis Chronicon, M.G. SS. I, s. 537-612.

^ Patrz wyżej uw. 20.

ⁿ Wstęp do wyd., s. XXX.

1

cza Sewera, a urywa się na k. 69v po słowie „stryja”, piz.y końcu rozdz.

36. ks. II, (s. 227 tłum.). Tekst w lukach wypełniono późnym odpisem z rkp. Kap. Karta 73 zawiera tekst od środka rozdz. 39, ks. II, od słów: „zobaczyli nasi" (s. 288 tłum.) do środka rozdz. 43. ks. II, do słów „kolejności:] dziedziczenia jak i" (s. 296 tłum.).

^M Na k. 15, od przedmowy do proboszcza Sewera z pominięciem „pustych" lat 895-928, notatek rocznikarskicli Hcginona z lat 930 i 931

2

933-951 oraz „pustych" lat 952-966, do rozdz. 27 na k. 25v. Bezpo-średnio po rozdz. 26 następuje rozdz. 29 i tekst ciągnie się aż do początku rozdz. 31 na k. 26v, do słów „23 kwietnia w piątek" włącznie . (s. 159 tłum.). Potem idzie dokument wyszchradzki aż do k. 27v.