53842 P1120415 resize

M •OOltŁAW ORNOA

cycfc a¹ Bln i imiailai ij ik_ |rst dość achematycsna & jedynie w wypadku

ich jakiegoś rśawwwitrnugo rozmieszczenia można się liczyć z popełnię.

n«aie|tt«®o błtdu. W innych nalomiasl warunkach byłoby niecelowe Jtoaoaranł# t¹>j metody, ponieważ reaułtat takiego postępowania mdglby byt tlalfki od prawdy². Godna sapotowania Jest inna próba poczyniona

i wlaiwlnii do oezdnirtw kultury amfor kulistych. Zmierza ona do uchwy.

cawi« korelacji między wwpoltm stanowisk archeologicznych a wyodrąb-

moną Jadmiafk ą

afiesną², która miała stanowić teren eksploatacji

oteretlnnfj grupy ludności Ten sposób wydaje się być bardziej możliwy da aastoanwnis w różnorodnych okolicznościach i mniej schematyczny od poprzednio wspomnianego.

Uęydianr Jednak podanymi sposobami wyniki nie rozstrzygają nam rńsmier proWrmu. jak przedstawiały się szczegółowo stosunki własno¹ Scśowe na tym obszarze w obrębie poszczególnych członków społeczności, a którą ten uran można by ewentualnie wiązać. Może pewne większe mo~ iliwoir I w tym sakresie powsułyby wtedy, gdyby uchwycono na cmen-tarzyskach podział społeczeństwa na poszczególne jednostki uatrojowo-or¹ ganizaryjne. Wyróżnienie taicie nie rozwiązałoby tego zagadnienia w spo-

5ób ścisły i jednoznaczny, a raczej stanowiłoby dodatkową obok innych

jwiraiżnłię do nawiązania tej kwestii.

XV. ZAOAZ^aSNTE FORM ORC \NIZACJI USTROJOWYCH SPOŁECZEŃSTWA

Orpaaaocja spoleczeiisttca i wielkość grup ItAdzkicH

nurzyda kultury łużyckiej mogłyby w tym zakresie odegrać poważ-

Byłoby rzeczą ważną uzyskanie bezpośrednich jednoznacznie rozstrzygających źródeł np. odnośnie do zagadnienia wyodrębniania się rodziny jako podstawowej jednostki społeczno-gospodarczej. Aczkolwiek

ną rolą. tą pominąwszy juz ich fragmentaryczne przebadanie, umniejszające ich znać zenie, istnieje jeszcze cały szereg trudności, które to kompli-kują. Im postaramy się obecnie poświęcić trochę uwagi._

I Mające bardziej na uwadze zagadnienia demograficzne. Dążyły one do wstilmia wielkości grupy ludzkiej, korzystającej z danego cmentarzyska. Nie wchodziły natomiast w zagadnienie istnienia rod u n ierozczłonkó¹ wmnego lub rodziny jako podstawowych jednostek gospodarczo-społecznych.

1 latach 19S2 i 1994. ^Ontas ArcbaeologScl Posoanlenses’¹, vol. 10: 1055. s. 55.

2. Próby wyraźnie nastawione na określenie roli i stosunku do siebie poszczególnych jednostek organizacyjno-ustrojowych.

Jakkolwiek poznanie kwestii sformułowanych w punkcie pierwszym ma również pewne znaczenie dla poznania zagadnień społecznych, jednak nie posiada tej pierwszorzędnej wagi, co podane w punkcie następnym. Zdajemy sobie sprawę, że osiągnięcie dokładnych danych w zakresie stosunków demograficznych będzie skomplikowane i w wielu wypadkach na razie nie do zrealizowania. Na przykład zagadnienie gęstośd zaludnienia w liczbach bezwzględnych. Przy próbach ustalenia gęstośd zaludnienia pierwszorzędna rola przypada cmentarzyskom, zwłaszcza w całości zbadanym. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na niesłuszne naszym zdaniem próby ustalania na podstawie fragmentu zbadanego metodą wykopaliskową cmentarzyska ogólnej przypuszczalnej ilości grobów, jaka na nim się znajduje⁹⁴. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że na takich obiektach często obserwujemy duże przerwy w występowaniu grobów*⁵, a także to, że groby nie pochodzą z jednego okresu chronologicznego. Próby tego rodzaju mogą w efekcie doprowadzić niejednokrotnie do poważnych błędów. Nie bez znaczenia byłoby również uzyskanie ściślejszych danych dotyczących średniej długości życia ludzi w społeczeństwach kultury łużyckiej. W tym zakresie notujemy jednak dotychczas minimalne wyniki*⁴.

Przystępując do omawiania zagadnień związanych z organizacją społeczności, użytkującej poszczególne cmentarzyska, rozpoczniemy od analizy dwóch przytoczonych w poprzedniej części pracy przykładów. Pierwszym będzie stwierdzenie w wypadku cmentarzyska w Łubnicach, pow. Wieruszów⁹⁷, że mamy do czynienia w okresie jego użytkowania z dużym rodem nie podzielonym na rodziny. To stwierdzenie zostało uzasadnione przez autorkę przypuszczeniem o znacznych rozmiarach omawianego obiektu, jak również ustaleniem jego stosunkowo krótkiego czasu użytkowania. Drugi przykład daje próbę uchwycenia mniejszej jednostki organizacji społecznej, jaką jest rodzina. Autorka opracowania cmentarzyska w Jankowie, pow. Kalisz⁹⁰, sądzi, że wyróżnione tam zgrupowania grobów są właśnie odpowiednikami wyodrębnionych rodzin.

Podstawą wnioskowania w obu podanych przykładach był czas użytko-

1

   GtdŁf a. Batlnniu zespołu stanowiska, s. 74. 75.

2

^M !!. A. Ząbkiewłcz-Koszańska, Cmentarzysko kultury łużyckiej tc Ło~ dzi-Rudzie Pabianickiej, „Przegląd Archeologiczny", t. 10: R. 29—31: 1904—1950 (1908), s. 284.

^N Dla przykładu można podać cmentarzysko w Topornicy, pow. Zamość; por. J. Głosik, Cmentarzysko ciałopalne kultury łużyckiej i IV okresu epoki brązu w Topornicy, pow. Zamok, „Materiały Starożytne", t 3: 1958, s. 200. tabl. XLV.

^M Należy jednak oczekiwać w tym zakresie pewnego postępu, por. de La et, op. dł„ s. 130.

" Walewska, op. dt, s. 214. 215.

* Żukowska, op. dt, a. 202, 203.

r