47447 skanuj0006 (316)

232 Homa Hoodfar

utrwalenia, a w niektórych przypadkach nawet powiększenia już istniejących różnic w możliwościach ekonomicznych kobiet i mężczyzn¹.

Zasłona oznacza strój okrywający ciało od głowy do kostek, z wyjątkiem twarzy, rąk i stóp. Jest to zresztą bardzo trafimy opis tradycyjnego stroju męskiego noszonego w znacznej części świata arabskiego, choć w różnych okresach historycznych władze, ze zmiennym powodzeniem, starały się uczynić strój bardziej zróżnicowanym ze względu na płeć². Największe różnice pomiędzy ubiorem męskim i kobiecym noszonym przez przedstawicieli miejskiej elity świata arabskiego powstały wraz z kolonizacją Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej oraz przejmowaniem przez tamtejsze społeczeństwa muzułmańskie zachodnich wzorców. Mężczyźni zaczęli naśladować europejski sposób ubierania się na większą skalę i znacznie szybciej niż kobiety.

W zachodniej literaturze zasłona i zasłanianie się często przedstawiane są jako praktyki trwałe, które nie zmieniły się od ponad tysiąca lat. Wraz z biegiem historii, jak i obecnie, zasłona zmieniała się i podlegała modzie. Podobnie jak inne elementy stroju może być noszona z wielu różnych powodów: może upiększać noszącą (Wi-kan 1982) i pełnić tę samą funkcję co makijaż dla zachodnich kobiet; za pomocą zasłaniania się można też wyrażać szacunek dla obowiązujących wartości (Hoodfar 1991, Abu-Lughod 1986); zasłona może również maskować tożsamość noszącej (Wamock Femea 1965). Obecnie najczęściej spotykanym w większości miast typem zasłony jest długa, luźno skrojona suknia o dowolnej kolorystyce, noszona wraz z upiętą na różne sposoby chustą zakrywającą włosy. Większość mieszkańców świata zachodniego wyobraża sobie zasłonę jako niezgrabny, niewygodny, czarny płaszcz zakrywający całe ciało łącznie z twarzą, zaprojektowany w celu ograniczenia swobody poruszania się kobiet³. Jednak w różnych okresach historycznych kobiety, z wyjątkiem tych należących do elity, musiały pracować, by gospodarstwo domowe i cała gospodarka funkcjonowały prawidłowo, nosiły więc stroje niekrępujące ruchów. Nawet pobieżne przyjrzenie się kobiecym strojom - i w wiejskich, i w miejskich rejonach Bliskiego Wschodu oraz kulturach muzułmańskich innych części świata - wystarczy, żeby zobaczyć, że choć wszystkie zasłony uznane są za islamskie, zakrywają ciało w różnym stopniu (zob. Rugh 1986). Tendencja zachodnich badaczy i władz kolonialnych do przedstawiania islamu jako jednowymiarowego, a społeczeństwa muzułmanów jako jednorodnego uniemożliwiła im zbadanie społeczno--ekonomicznego znaczenia istniejących różnic, widocznych czasem nawet na two-

1

   Więcej informacji można znaleźć w pracy Judith E. Tucker (1986).

2

   Na przykład prawo z 1293 r. zabraniało kobietom noszenia nakrycia głowy o nazwie imam oraz innych męskich ubrań. Zob. Ahmed 1992.

3

   W 1991 r. przeprowadziłam nieformalne badania wśród moich zachodnich znajomych i studentów. Bez wyjątku opisali oni zasłonę jako okrywającą całe ciało czarną szatę. Niektórzy dodafi, że zaprojektowana jest w taki sposób, by uniemożliwiać lub utrudniać kobietom poruszanie się.