57994 Obraz0036

Zrozumieć Unię Europejską

koncentracji wysiłków. .wynalazczych w poszczególnych dziedzinach. Oznacza to, że działalność badawcza i innowacyjna podlega normalnym prawom rynkowym.

Całkowitą zmianę,podejścia do tego problemu zaproponowano w tzw,{nowych teoriach jyzrostu. ■ Uznano, że postęp techniczny ma charakter endogeniczny (Darroy X5fyi5r' 'Safa-i-Martin, Romer, nucas'"). w poaejsciu do zagadnienia endogenicznego postępu stosowane są dwie opcje. Pierwsza z nich kluczową rolę przypisuje kapitałowi ludzkiemu i eksponuje jego rolę w profcesie produkcji. Zgodnie z taką koncepcją pracownicy nie są traktowani jako bierny zasqb, ale jako czynnik zdolny do aktywnego oddziaływania i kreowania zmian, w procesie produkcji. Maniów^{1 2 3} podkreślą, żę kapitał ludzki jako nakład stanowi integralny składnik funkcji produkcji,, wzrost zaś jest w- znacznej mierze uwarunkowany kilkoma kluczowymi cechami tego zasobu J^sgiopyj którerinwestuj^więcej w ludzi

i<jch edu|fflp.ie. chątąteryzpj,j, .śę -,bardziej dynamicznym wzrosteni * diategó

osiągają wysoki pQzjprn dochodu. Różnice w stopach akumulacji są zatem obecnie niewystarczające dla wyjaśnienia ogromnej międzyregionalnej dyspersji w dochodzie i stopach wzrostu.

Druga opcja zasadniczą rolę we wzroście przypisuje inwestycjom w badania, iro.zwói CB+R1. Uważa sie. że’Są.one.-dlaTEUifly SJJISDalne, ponieważ dzięki nim można zmonopolizować znaczną część: wyników prac i wykorzystać je w walce konkurencyjnej na rynltń;, yPonadtoi przyjmuje się,¹ że nakłady ponoszone na B+R dokonują się w święcie niedoskonałej konkurencji, w którym ceną znacznie przewyższa koszty, co nąleży postrzegać jako zachętę do prowadzenia działalności innowacyjnej. Niektóre iz nowszych modeli traktują postęp technologiczny jako proces twórczej destrukcji, w którym nowszej technologie zastępują starsze, w innych natomiast szczególną rolę przypisuje sif efektom zewnętrznym, których źródłem jest sektor B+R. Z kolei Grossman i Helpman⁴ za kryterium podziału postępu endogenicznego na dwa typy przyjmują wpływ, jaki każdy z nich ma na produkcję. Skutkiem pierwszego jest wzrost, asortymentu jrodukowanych dóbr, drugi natomiast prowadzi do ciągłego' procesu, jpoprawy jakości oferowanych . wyrobów. 'Korzyści związane z postępem dotyczą nie Tyle bezpośrednio produkcji, ną w długnnokresie redukują koszty prac w sektorze B+R.

Podstawową korzyścią dla regionów związaną z endogenicznym typem postępu technicznego jest rozlewanie się (spillover) korzyści zewnętrznych i dóbr publicznych, co powoduje, że generowane przez gospodarkę regionalną przychody nie wykazują tendencji spadkowej. W nurcie teorii dotyczących postępu technicznego pojawia się pojęcie, konwergencji. Dyskusja związana z tym procesem dotyczy —zagadnienia, czy regiony słabiej rozwinięte stają się beneficjentami postępu w ośrodkach wysoko rozwiniętych, czy też ctdflptowćiny przez nie postęp nie przynosi zysków, ponieważ nie jest dostosowany do ich faktycznych potrzeb. Niektóre z wniosków sugerują, że zacofanie może być atutem, ponieważ umożliwia wysokie tempo doganiania. Findlay - autor koncepcji optymalnej luki technologicznej - zwraca uwagę, że imitacja ma sens wówczas, gdy przedsiębiorstwa w regionach słabszych są w stanie zaadaptować postęp technologiczny do swoich potrzeb. Oznacza to, że proceder kopiowania wynalazków można odnieść do krajów (regionów), które od dobrze rozwiniętych dzieli pewna luka, ale nie jest ona na tyle duża, aby imitację taką uniemożliwić.

Rozwój teorii regionalnych wieńczą rozważania dotyczące konwergencji. Za koncepcję inspirującą ten nurt badań uważa się model malejących przychodów Solowa. Konwergencji - obok malejących przychodów - mogą sprzyjać również takie zjawiska jak dyfuzja technologii i większe korzyści, jakie z postępu czerpią tzw. naśladowcy, którzy pozyskują wynalazki, nie ponosząc ogromnych nakładów na ich stworzenie, weryfikację i adaptację. Procesowi doganiania „pomaga” również pojawianie się w ośrodkach centralnych niekorzyści skali i aglomeracji, co stwarza presję na rozprzestrzenianie się działalności, a nie dalszą koncentrację. Literatura wymienia jeszcze dwa - inne niż zmniejszające się przychody — czynniki, które mogą powodować ujemną korelację między poziomem dochodu a stopami wzrostu (przy stałych stopach inwestycji i populacji). Te dwa czynniki to dyfuzja technologii i zmiany strukturalne. Za najbardziej reprezentatywne modele tego nurtu uważa się koncepcje Mankiwa, Romera, Weila i de la Fuente.

Warto podkreślić, że obecnie rozwój regionów, tendencje do konwergencji i polaryzacji analizuje się również w kontekście liberalizacji, a szczególnie integracji. Zdaniem Baldwina⁵ powstanie wspólnego rynku gęnemje dwa rodzaje inipulsów: pierwszy z nich wpływa na wydajność, drugi na rozmiary produkcji. Jego model zakłada stałe lub rosnące w ograniczonym zakresie przychody skali. Jeżeli^: wydajność ma charakter egzogeniczny, to rozmiary produkcji są funkcją zastosowanego kapitału. Tym samym wzrost zależy od inwestycji netto, których wielkość określają inwestycje brutto i deprecjacja kapitału. Utworzenie wspólnego rynku, poza ustaleniem nowego punktu równowagi gospodarki, wywołuje jednorazowy wzrost egzogenicznego wskaźnika wydajności, co przesuwa produkcję na wyższy poziom i wyznacza nowy punkt równowagi. Zatem, według Baldwina, utworzenie wspólnego rynku stwarza dwa efekty: pierwszy — określany mianem efektu Emersona⁶ - następuje wskutek egzogenicznego wzrostu wydajności i jest w stosunku do niej proporcjonalny i drugi - długofalowy, nazwany efektem Baldwina — związany jest ze wzrostem dostępnych zasobów kapitału, co powoduje powstanie nowego punktu równowagi i wywołuje wtórne zwiększenie produkcji.

. ¹⁷ R. Barro: Economic Growth in a Gross Section of Cótintries, „Quarterly Journal of Economics”, maj 1991, nr 106;. R. Barro, X. Sala-i-Martin; Economic Growth, New York 1995.

R:E. Lucas: On the Mecfianism of Economic Deyelopment, „Journal of Monetary Economics” 1998, nr 22(1).

G. M a n k i w, D. R o m e r,. D. W e i k A Contribution to the Empirics of Economic Growth, „Quartely Journal of Economics” ! 992, vol. 107(2);

G. Grossman, E. Helpman: Quality Ladders and Product Cycles, „Quartely Journal of Economics” 1991, vol. 106(2).

R..E. B al d w i n: The Growth Effect of 1992, „Eccncmic Policy” 1989, nr 9.

Nazwany od nazwiska autora szacunków wpływu utworzenia wspólnego rynku na wzrost.