63546 socjologia3 (2)

130 Struktury quasi-grupowe

chody, wykształcenie, władza, prestiż itd. (Derczyński, 1967, s. 154-156). Z tego punktu widzenia stratyfikacja nie byłaby realnym układem wewntąrzgrupowym, lecz do pewnego stopnia sztucznym tworem badacza, odzwierciedlającym oczywiście pewne istotne właściwości danej grupy, lecz niemożliwym do utożsamienia z żadnym z istniejących tworów wewnątrzgrupowych. Powyższy pogląd wykluczałby, rzecz jasna, twierdzenie, iż stratyfikacja może mieć jakiś istotny (czy w ogóle jakikolwiek) wpływ na działanie grupy. Jeśli jednak twierdzi się, że stratyfikacja to rozkład prestiżu przypisanego do struktury pozycji zawodowych w danej grupie, wówczas rozumie się ją jako system społeczny w szerokim znaczeniu obdarzony zdolnością do wywierania rzeczywistego wpływu na działanie grupy.

Trzecim istotnym elementem dowolnego układu strukturalno-stratyfikacyjnego grupy jest rola społeczna. Jej obszerna analiza zostanie przeprowadzona w następnym rozdziale, wobec czego w tym miejscu ograniczę się jedynie do kilku uwag ogólnych. Po pierwsze, w odróżnieniu od pozycji, która jest elementem struktury grupowej, oraz w odróżnieniu od statusu, który jest składnikiem stratyfikacji, a także w odróżnieniu od osobowości, która jest jednym z czynników charakteryzujących układ zwany działającą jednostką, rola społeczna nie może być uznana za element któregokolwiek z tych trzech układów. Przeciwnie, wydaje się, że lokuje się ona na przecięciu wszystkich trzech. Po drugie, rola społeczna jest jedynym elementem omawianego przez nas układu, który pełni funkcje pośredniczące i integrujące ten układ. Innymi słowy mówiąc, właśnie rola społeczna jest tym typem konfiguracji strukturalnej, dzięki któremu struktura i stratyfikacja mogą wywierać wpływ na osobowość jednostki.

Rysunek 4.1. Ogólny model pojęciowy relacji między pozycją, statusem, rolą i osobowością

4.2. Powstanie konfiguracji i układów statusów w małych grupach

Podstawowym celem niniejszego rozdziału nie jest pokazanie działania ściśle sprecyzowanej, o wyraźnych granicach, struktury czy stratyfikacji małej grupy. Przeciwnie, chodzi tu raczej o odpowiedź na pytanie, jak działają pewne ąuasi-struktury statusów, to jest takie struktury, których granice są niewyraźne, których nie można przypisać