69288 Schaeffler Filozofia Religii1

fozę” swego myślenia, która dopiero uzdolni ich do prawidłowego zrozumienia woli Bożej (por. Rz 12,2).

Z pewnością takie interpretacje dialektyki hierofanii nie są udokumentowane we wszystkich religiach. Ale wychodzą one od powszechnie dostrzegalnej dialektyki i dają możliwość interpretowania fenomenów religijnych również tam, gdzie religie rezygnują z samomterpretacji {rozbitej noezy { i wycofującego się noematu.j Dialektyka strukturalha^ćHaraHerystyćzna ' cha stosunków zamiennych między aktem religijnym i jego przedmiotem pozwala rozumieć stosunek religijny jako powierzchowny i domagający się prześcigania. W tym też leży możliwość rozumienia w sposób religijny historyczności religii, tj., niewyprowadzanie jej z lecz ze specyfiki samego

stosunki ^religijnego, czyli stosunku między aktem religijnym i jego przejdmiotem.

Jeśli jednak hiśforyczność religii wynika ze strukturalnej specyfiki stosunku aktu religijnego i przedmiotu religijnego, wówczas nauka o hierofanii, fenomenologia religii musi wykazać się przez to, że uda jej się z samego stosunku religijnego wyprowadzić podłoże faktu, że religie.....w^.ogóle posiadają historię oraz

krótko: fenomenologiczna Interpretacja historii religii staje się próbą sprawdzenia się fenomenologii religii.

C) OD TYPOLOGII HIEROFANII DO HISTORII RELIGII —

ROZWOJ U MIRCEA ELIADEGO JAKO PRZYKŁAD ZMIENIONEGO

SPOSOBU STAWIANIA ZADAŃ FENOMENOLOGII RELIGII

^ircea.Ehade. ^ozpoczął swe studia religioznawcze od mocno ty-pizującego rodzaju rozważań* w celu określenia pewnych historycznie niezmiennych, powtarzających się w najróżnorodniejszych rełigiueh^teuktur-^ier^ą^^ Jego wczesne dzieło Traite d’histoire des religions (Paris 1949) nosi wprawdzie w tytule termin histoire, jednakże nie porządkuje nagromadzonego dorobku religioznawczego pod względem historycznym, lecz^wediug-jego pprównyw.alńości funkcjonalnej, względnie strukturalnej. Dlatego też w tłumaczeniu niemieckim nosi tytuł zgodny z treścią Die Religionen und das Heilige (Religie a świętość, Salzburg 1954). Tom zbiorczy The History oj Religions (Chicago 1959) nie zawie-

ra również opisów historycznych, lecz (zgodnie z potocznie używanym w języku angielskim zwrotem History) rozważania ;do metodologii,, religioznawstwa i dlatego w tłumaczeniu na język niemiecki nosi odpowiednio tytuł Grundfragen der Religionswi-ssenschaften (Główne zagadnienia nauk religioznawczych, Salzburg 1963). Dopiero późpięjpze dzieło Histoire des croyances et des idees religieuses (Paris 1976^W''‘jęz. niem. Geschichte der religiosen Ideen (Historia myśli religijnej), Freiburg im Breisgau 1978 nn) zwraca się, sięgając do wcześniejszego wydania religijnych tekstów źródłowych, zdecydowanie ku problematyce historycznej. Rozwój ten w żadnym przypadku nie wydaje się być przypadkowy. Właśnie konsekwencja, z jaką Eliade poszedł za swoim własnym tokiem myślenia, może służyć za przykład, w jaki sposób analiza hierofanii w swej jedności ukazywania się i znikania musi koniecznie prowadzić do historycznego. sposobu rozpatrywania religii. ......

W swym wczesnym dziele Die Religionen und das Heilige, .Eliade wychodzi od spostrzeżenia, że wszystko co istnieje, „przedmiot, działanie, proces fizjologiczny, coś istniejącego czy przedstawianego, itd (...) może być przetransfigurowane w hierofanię” (Eliade RuH, 33). Nie przez swą treść przedmiotową, lecz przez sposób, w jaki dana jest ona aktowi religijnemu, różni się hiero-fania od rzeczywistości pospolitej. Istotnym prawem hierofanii jest to, że ustanawia ona granicę między pierwiastkiem,sakralnym . i świeckim — nie ma jednak prawa, które określałoby^gdziagra-nica ta przebiegaTWiaśnie "to zagadnienie jest problemem historycznym. A zadaniem religioznawstwa historycznego jest „szukanie przyczyn, które owo dowolne coś uczyniły hierofanią, albo

. być” (tamże 33). „Ponieważ histo-rja religii.jest w dużej mierze historią odwartościowywania i prze-wartościowywania w procesie manifestacji świętości'(tamże, 50), względnie historią zmian wartości hierofanii” (tamże 51). Niezależnie od tego, jak zostaną przedstawione poszukiwane przy.czy-/ny odpowiedzialne za hierofantyczne przewartościowanie czy od-wartościowywanie elementów naszego świata doświadczalnego, .Eliade chce obstawać przy głównej zasadzie fenomenologiczno-re-ligijnej, według której akt religijny i przedmiot-religijny mogą być opisywane tylko w ścisłej korelacji względem siebie. Nie

7 — Filozofia religii