80986 P1680530

sprawiedliwości społecznej, bynajmniej nie pozbawiając jej tych socjalnych treści, które łączą się z nią, np. w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.

Trafnie pisze T. Dybowski: "gdyby nawet norma odwołująca się do sprawiedliwości nie była expressis verbis sformułowana w konstytucji i tak Trybunał w swoim orzecznictwie obowiązany byłby do jej uwzględnienia, bo taka powinna być rola każdego sądu konstytucyjnego, dla którego przewodnią wskazówką powinna być wizja społeczeństwa sprawiedliwie urządzonego", a sprawiedliwym jest dla T. Dybowskiego "taki układ stosunków międzyludzkich, który w danym czasie i sytuacji zapewnia zaspokojenie przynajmniej podstawowych potrzeb umożliwiających godziwą egzystencję możliwie najszerszym kręgom społecznym oraz warunki rozwoju osobowości członkom społeczeństwa"'⁷. Te słowa, choć wypowiedziane jeszcze przed przyjęciem nowej Konstytucji, nie ograniczają pojęcia sprawiedliwości tylko do materialnych aspektów życia społecznego. W nowym stanie prawnym można już mówić nie tylko o społeczeństwie sprawiedliwie urządzonym, ale i o sprawiedliwym państwie.

Ideał państwa sprawiedliwego, choć w chronologii konstytucyjnej tak późno objawiony, należy do najstarszych w dziejach myśli ludzkiej. Już dla Arystotelesa sprawiedliwość była zasadą fundamentalną, gdyż "rozsądna organizacja ustroju zmierzać powinna do jej zagwarantowania w stosunkach między ludźmi oraz między władzą a poddanymi"'⁸. Idea państwa sprawiedliwego jest nie tylko najstarszą, ale i najogólniejszą wizją ustroju państwa i dlatego można ją uważać, w pewnym sensie, za najważniejszą.

To, że idea państwa sprawiedliwego tak długo nie trafiała do tekstów konstytucyjnych wynikało m.in. z faktu, że konstytucję traktowano tylko jako statut organizacyjny państwa i kartę praw podstawowych. Konstytucja nie regulowała ustroju państwa w znaczeniu "sposobu zorganizowania społeczności tworzącej państwo"¹⁹, a jedynie to, co nazywano ustrojem politycznym, przez który rozumiano tylko strukturę władzy w państwie. Ta sytuacja ulega zasadniczej zmianie wraz z uznaniem konstytucji, po pierwsze, za fundament całego porządku prawnego i politycznego, a po drugie, wraz z zapisaniem w niej zasad, które nie są zasadami ustroju politycznego, ale także nie są zasadami ustroju społecznego w starym tego słowa znaczeniu, wyraźnie odróżnianym od sfery życia* politycznego.

czasami i u innych autorów. Na przykład P. Sarnecki przedstawił w swoim czasie tezę, że Konstytucja | RP opiera się na trzech głównych ideach: państwa służebnego, praworządnego i demokratycznego 1 - Idee przewodnie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., "Przegląd Sejmowy" I 1997,nr 5.

¹⁷    T. Dybowski, jw., s. 77.

¹⁸    A. Sylwestrzak: Historia doktryn politycznych l prawnych, Warszawa 1994, s. 44. Odzie 8 indziej tenże Autor pisze, że idea sprawiedliwości Arystotelesa "dynamizuje funkcjonowanie całego i ustroju państwowego", "posiada wyraźne cechy dialektycznego kształtowania rzeczywistości poi i- j tycznej, ponieważ jej właściwe interpretacje, połączone z odpowiednią praktyką prowadzić muszą i do prawidłowej organizacji polis" - Filozofia sprawiedliwości Arystotelesa, "Studia Bałtyckie- i Administracja",!. 1, Koszalin 1997, s. 129,130.

¹⁹    Tak pojęcie to ujmują: S. Wronkowska, M. Zieliński: Pojęcie i zakres prawa w projektach ■ konstytucji RP [w:] Prawo, iródla prawa i gwarancje jego zgodności z ustawą zasadniczą projektach konstytucji, pod red. K. Dzialochy i A. Preisnera, Wrocław 1995, s. 15.

10