81406 skanowanie0041

szczególnie ze schyłku II i pierwszej połowy III w. W kolekcji są także nieliczne złote mo- \ nety rzymskie, głównie z okresu późnego cesarstwa.

Gabinet numizmatyczny Biblioteki im. Ossolińskich we Wrocławiu po-j siada również doić bogaty zbiór monet rzymskich. Znajdują się w nim zarówno srebrne| monety republikańskie i cesarskie (m. in. skarb przeszło 500 denarów z epoki wczesnego! cesarstwa odkryty we Wrocławiu), jak i brązy z czasów republiki i cesarstwa, a Jakże nie-| wielka liczba aureusów i solidów.

Z mniejszych kolekcji monet rzymskich w polskich placówkach muzealhych wymienić! należy zbiory gabinetów numizmatycznych w Muzeum Archeologicznym i Etno-j graficznym w Łodzi (głównie monety ze skarbów i drobnych znalezisk, dokonywanych! przede wszystkim w Polsce centralnej; m. in. przeszło 400 denarów z II w. ze skarbu z Tokarl w okolicach Krasnegostawu), Państwowym Muzeum Archeologicznym w War-j szawie (również monety z odkryć, zarówno pojedynczych, jak i gromadnych — m. in. skarb przeszło 1300 denarów z Nietuliska Małego koło Opatowa). Godne uwagiIcolekcjel monet rzymskich posiadają również Muzea Narodowe w Poznaniu, Kielcach i SzczecinieJ Muzeum Okręgowe w Lublinie, oraz Muzeum Archeologiczne w Krakowie.

Znacznym utrudnieniem w korzystaniu ze wszystkich tych zbiorów jest brak ich opU‘-| blikowanych katalogów. Zauważyć jednak należy, że w skali światowej tylko bardzól nieliczne muzea posiadają opublikowane katalogi swych kolekcji monet rzymskich, przyl czym najczęściej opracowania te są dopiero zapoczątkowane i jeszcze niekompletne.

BIBLIOGRAFIA

A. Opracowania ogólne o charakterze podręcznikowym

Brcglia L., Numismatica antica. Storia e metodologia, Milano 1964, ss. 311 (obejmuje także mennictwol greckie)

Christ K., Antike Numismatik. Einfiihrung md Bibliographie, Darmstadt 1972, ss. 107 (jak wyżej)

Gumowski M., Moneta w starożytności, Kraków 1930, sś. 82 (jak wyżej)

Kazamanowa L. N., Wwiedienije w anticznuju numizmatiku, Moskwa 1969, ss. 301 (jak wyżej)

Mattingly H., Roman Coinsfrom the Earliest Times to the Fali of th.e Western Empire, London 1928, ss. 300 (wyd. 4 popr., London 1967) — najlepszy obecnie zarys numizmatyki rzymskiej, jakkolwiek pewne tezy są już przestarzałe

Mommsen Th., Geschichte des romischen Miinzwesens, Berlin 1860, przedr. Graz 1956, ss. 900 — praca przestarzała, niemniej jednak cenna jako zestawienie materiału i przykład jego interpretacji, szczególnie dla okresu repubUki

Stovcn8on S. W., Dictiomry of Roman Coins, London 1889, przedr. London 1964, ss. 929 —- praca o charakterze encyklopedycznym

Suthorland C. H. V., Miinzen der RSmer, Fribourg 1974, ss. 311 (opublikowane także w wersji angielskiej i francuskiej) — bardzo dobry podręcznik numizmatyki rzymskiej, wykorzystujący wyniki nowszych badań

Zograf A. N., Anticzn)>Je monlety, Moskwa-Leningrad 1951, ss. 261 (obejmuje także monnictwo greckie)

B. Epoka republiki

1. Korpusy monet

Babelon E., Description historique et chronologiąue des monnaies de la repubłtyue romaine, t. I-II, Paris 1885-1886, ss. 562,669, przedr. Bologne 1964 — praca przestarzała, niemniej często jeszcze! cytowana w różnych opracowaniach (w skrócie Bab.)

i Crawford M. H., Roman Republican Coinage,t. I-II, Cambridge 1974, ss. 919 najlepszy, opatrzony bardzo rozbudowanym komentarzem katalog monet republiki rzymskiej, obrazujący dzisiejszy stan badań w tym zakresie (RRC) '

Syderiham E. A., The Coinage of the Roman Republic, London 1952, ss. 343 4$ opracowanie bardzo dobro, lecz chronologia wcześniejszych emisji republikańskich uległa od tej pory pewnym przesunięciom; katalog najczęściej cytowany w opracowaniach z zakresu mennictwa republikańskiego (CRR)

{ 2.. Katalogi kolekcji    ...

BelloniG.,Le monete romane delTetd repubblicana: catalogo delle raccolte numismatiche, Comune di Milano, Milano 1960, ss. 333

- Cocchi Ercolani E., Catalogo della co Ile zionę numismatica di Carlo Piancastelli. Aes grace, moneta romana repubblicana, Forli 1972, ss. 62

Grueber H. A., Coins of the Roman Republic in theBritish Museum, t. I-III, London 1910, ss. 1186 (przedr. London 1970) — najpełniejszy opublikowany katalog kolekcji monet republikańskich, z wielką liczbą reprodukcji monet, często cytowany w opracowaniach mennictwa tej epoki, choć z komentarzem i datacją emisji już przestarzałą (BMCRR)

3.    Opracowania ogólne

Zehnacker H., Moneta, Recherches sur Vorganisation et Tart des imissions monitaires de la Ripubliąue Romaine (289-31 av. J. -C.), t. I-II, Róme 1973, ss. 1215 — kompleksowa monografia mennictwa republikańskiego: jego organizacji, systemów pieniężnych, techniki menniczej, typologii i strony artystycznej monet; bogata i zaktualizowana bibliografia

4.    Omówienie stanu badań

Crawford M. H., Roman Republican Numismątics [w:] A Surcey of Numismatic Research 1966-1971, t. I: Ancient Numismątics, New York 1973, s. 293-302

Panvini Rosati F. Gli studi sulla numismatica romana repubblicana e il loro contributo alla Storia della Re-pubblica Romana w serii Aufstieg und Niedergang, t. I 1, s. 297-304

Zehnacker H., La numismatiąue de la Ripubliąue romaine. Bilan et pęrspectmes w serii Aufstieg und Nicdci-gang, 1.11, s. 266-296

3. Opracowania poszczególnych okresów lub zagadnień

Alfóldi A., Caesar in 44 v. Chr. Das Zeugnis der Miinzen mit einer Recision der Stempel und Stempelcerbln-dungen, Bonn 1974, ss. 83 szczegółowe opracowanie mennictwa początków 44 r. p.n.e., analiza stempli, 116 tablic z reprodukcjami monet

Bahrfeldt M. von, Die rómische Goldmiinzenpragung wahrend der Republik und unter Augustus, Halle / Suulo 1923, (przedr. Aalen 1972), ss. 208 — szczegółowa i bardzo użyteczna monografia

Bernareggi E., Enenti e personnaggi sul denario della Repubblica Romana, Milano 1963, ss. 157

Crawford M. H., Roman Republican Coin Hoards, London 1969, ss. 170 — zestawienie ok. 550 skarbów monet rzymskich z czasów republiki i cesarza Augusta z podaniem odsyłaczy do opracowań szczegółowych (RRCH)

llłll G. P., Historical Roman Coins from the Earliest Times to the Reign of Augustus, London 1909,8S- 191

Kuniaz A., Druga wojna punlcka a przemiany w monnlctwle rzymskim, Przegl. Hist., 68 (1977), o, 205-229