81649 S5006735 (2)

264

Tadeusz Malinowski

Tom IX

IX

: uczepione są pymi zziajdu ft podstawie liosło było wyrabiano c do tęgo 72 ęjoik, bo poc pjeoony w S pny tam prz< gych narzęd: Uastępnym z jun poważ «vych czasac • znaleziona Jest to je< ćka z terenu < unikatem bowiem dalszych t<

&

stożkfl

pow. Grudziądz, gdzie oprócz młotka i oskroby znaleziono 5 pilników, w Korytnicy pow. Jędrzejów i w okolicach Kalisza, gdzie znaleziono je w zespole z innymi narzędziami kowala. Pilniki z okresu lateńskiego są na ogół ubogie w formy, zwykle płaskie, większe natomiast bogactwo form spotykamy w okresie rzymskim⁸⁹). Okazy z naszych terenów są płaskie,

Ryc. 11. Nowy Dwór, pow. chłemiński. Pilnik żel. WedL La Baume’a. Ok. ^lU w. n. — Fig. 11. Nowy Dwór, distr. de Chełmno. Limę en fer. D’apres La Baume. Env. ⁱU gr. nat.

wyjątek stanowi pilnik z Jurkowa pow. Kościan, który posiada przekrój bardziej zbliżony do kwadratowego, niż dnnne okazy, oraz pilnik z Chmielowa Piaskowego pow. Opatów, o 5-cio bocznym przekroju, z 3-ma powierzchniami pracującymi. Niektóre z pilników posiadają nacięcia z wszystkich stron (pilniki z Jurkowa pow. Kościan, Wymysłowa pow. Gostyń, Siemianic pow. Kępno, Chmielowa Piaskowego pow. Opatów). Wszystkie mają uchwyty do osadzania rękojeści, a u pilnika z Jurkowa pow. Kościan, już wyżej omawiając oskroby. Przykładem tej może być choćby pilnik z Wymysłowa pow. ®] styński, na którego uchwycie zachowała się taśJ mowa ta skuwka do umocowania rękojeści pC nika. Analogiami do pilników znalezionych ta ziemiach polskich będą między innymi pilnfl z Aalebaek (Dania)²⁰), i z La Tene (SzwajcB ria)²¹). K. Majewski w swojej pracy o imf portach rzymskich zalicza do nich pilni! z Jurkowa pow. Kościan, Siemianic pow. Kępl no (na str. 19 autor omyłkowo podaje SienM nowice), Korytnicy pow. Jędrzejów i Chmielowa Piaskowego pow. Opatów²²), natomiast J. Kostrzewski uważa pilniki za wyrój miejscowy.

Jedyne znane mi kowadło z omawianegj okresu pochodzi z okolic Kalisza, Posiada cni kolec służący do wbicia w kloc drewniag płaszczyznę umożliwiającą kucie, oraz

rch*)-

Bartodz i e Czworogrania literatura — schichte, str. ryc. 54); J. K UL str. 64.

Ryc. 13. Wy my słowo, po*j gostyński. Pilnik żeL V> w. I —• Fig. 13. Wymysłowi distr. de Gostyń. Limę en fer. Vs gr. nat

Ryc. 12. S i e m i a n i c e, pow. kępiński. Pilnik żel. WedL J. Kostrzewskiego. ^s/u w. n. — Fig. 12. Siemianice, distr. de Kępno. Limę en fer. D’aprćs J. KostrzewskL Vu gr. nat.

który go obecnie nie posiada, został on prawdopodobnie ułamany; stwierdzić tego jednak z całą pewnością nie można z powodu dość słabego stanu zachowania tej części pilnika. Sprawę osadzenia rękojeści przy pilnikach poruszyłem

**) H. O h 1 h a v e r, op. cit. str. 72.

waty rożek, służący do wyrobu kółek, tulę itp. Na przedłużeniu kolca służącego do osa] dzenia na podstawie znajduje się dziwny wf rostek, do którego analogii nigdzie nie spotfcjj łem. Być może, jest to drugi, symetryczffl umieszczony stożkowaty rożek kowadła, wskffl tek uszkodzenia odgięty ku górze. dło podobnej budowy, jednak bez „wyrosła znamy m. in. z Sadowca w Bułgarii²³). Ciek® wym znaleziskiem, rzucającym światło na staj nowisko zajmowane przez kształtujące się rzej miosła, jest bransoleta łańcuszkowa znalezkfl

^M) idem, op. cit str ^tł) F. M. Feldhaus, Die Technik, Leipzig u. BeS lin 1914, Str. 291, ryc. 194.

**) K. Majewski, op. cit. str. 19 i 179.

**) Ivan W e 1 k o v, Eine Gotenfestung bei Sadowa (Nordbulgarien), Germania, rocznik 19 —1935, str; 151 ryc. 5, 12.

130.

I Bełczę, pov literatura — aische, t. II, s dalen, str. Ili i Biskupin, Ze śladami pochodzi z wa dy trzonek zi idach, celem astrze dłuto w Ryc. 25. literatura — a rzymskiego Chełmno -literatura —

uchę, t. I, H Czerń in a C Czworograni 8n. — Ryc. 2C literatura — hche Kultur, Domaradz i Czworograni; hi, dolna część O, przechodzi ożywania. — C Długość tłoca w cm. — zyc. n k ó w, pow Dług. 3 cm. jiteratura — 1 We materiały

Mampel, Ungam. Bi ^ tabl. 14. y* Bydło wi

, On, gub.¹ str. 66,

Mon teli ^łSł°ckholm 18

■