89709 P1240452

kultury ety te* wyróżniająca Ją cecha np. kultura pucharów lejkowatych. Irezyrnujeey tutaj t sajaowtnU si* Innymi zagadnieniami związanymi z pcjęeita kultury, współistnienia różnych kompleksów kulturowych choć tsSojraca to nasze rotuaienie także kultur prać siejowych. r_r*ed stawiając te uwagi chciałem ractej podkreślić celowo ^:ć przybliżania pojęcia kultury arcaeologicmej da_j>olęci* kultury w opole. V gruncie rzeczy na niekonsekwencję wyplądif wydzielanie kultur arch-ologicsnych na podstawie czysto typologicznych klasyfikacji określonych wytworów np. Głównie ceramiki, traktowanie jej więc Jako swego rodzaju umownego narzędzia na etapie iródłotnawetym i Jednoczesne podejmowanie np. zagadnienia gospodarki czy reiirii w stosunku do tak wydzielanej kultury. Jeszcze tylko Jedno prsyporsrienie kwestii ogólnej, ale ważnej także dla roswatanego problemu tzw. kultury łużyckiej. Kultura nie może satrsy-aać sie v rozwoju, dokonuje się stałe przekształcanie układu Jaki .Ja stanowi lub nawet Jego przemieszczania. Posiada ona bowiem właściwość wynikającą s podanej wyżej definicji przenikania lub raczej może przekazywania innym sbiorowo*clo« i pokoleniom. V tym procesie kultura przechodzi pewne progi lub fazy, aż wreszcie dochodzi do przekroczenia większego progu, określającego Już początek nowego układu. Ten proces odnosi się również do kultur archeologicznych nie traktowanych wy-. łącznie Jako narzędzie porządkujące.

V świetle tych uwag zgodzić sie można, że kultura łużycka w zakresie dotychczas tradycyjnie przyjmowanym Jest pewnym kompleksem--kultury Europy w epoce brązu i we wczesnych okresach* eooki żelaza—czv t_eż__y czasie od ok. II? do IK-IlT”stulecia p.n.e. Zmierzając jednak do bliższej konkretyzacji tego pojęcia możemy powiedzieć, że należy ona do dożęto kompleksu kultur pól popielnicowych. Do tego momentu możemy podać istotną cechę wyróżniającą cały ten kompleks jak i kompleks określany jako kultura łużycka. Jest nią łączący w Jedną całość obrządek ciałopalni jak i szereg dalszych cech obrządku, np. zakładanie dużych cmentarzy zk, pewne zbieżności w formach grobów i pochówków oraz w wyposażenia, chociaż tutaj nie będzie to już jednolitość konsekwentna. Przeprowadzona analiza wszystkich elementów esy cech, które dotychczas traktowano jako wyróżniające kulturę łużycką upoważnia do stwierdzenia, iż tylko ta dotycząca obrządku grzebalnego Jest w najwyższym stopniu łączącą wszystkie grupy zaliczane do kultury łużyckiej. Jak jednak widzimy nie Jest ona cechą wyróżniającą ten zespół od kompleksu kultur pól popielnicowych. Wynika więc z tego, iż nie można wyłonić tutaj takiej cechy kultury łużyckiej, która wyróżniałaby ją od kompleksu kultur pól popielnicowych a Jednocześnie łączyła wszystkie zaliczane do niej grupy. V konsekwencji należy wy raf ni- powiedzieć, iż nie istnieje jednolita kul tura określana mianem łużyckiej w tradycyjnym szerokim _ro*u-nieniu zakresu tego pojęcia.

Na obszarze, na którym wyznaczany był zasięg występowania kuj-tury * łużyckiej mamy do czynienia od środkowego okresu ępoki brązu oo nlęgw-eze okreey epoki gelaza~ a różnymi kultura™p które ogólni* możemy żać za należące do dużego kompleksu kultur pól P_°^^nicowych. Wymagają one wypracowania dLa nich nowej klasyfikacji według bardzie,) zracjo-nalizowanych zasad. Pyślę, że przeprowadzona w tym referacie analiza upoważnia do zasugerowania takich zasad oraz kryteriów, którymi należałoby się w tej nowej klasyfikacji posługiwać: Sprowadzają nic one do następujących postulatów, przy czym kolejność ich wyliczania 1o pewnego stopnia uwzględnia ich znaczenie: 1/ ggttetyozfte związki zespołu:,

2/ obraz osadnictwa, zwłeszczą kształtowanie się dużych rrVupink osadniczych w sensie przestrzennym, będących najprawdopodobniej wyrazem^

kształtujących się większych jednostek terytorialnych, społeczno-.‘•o-__

spodarczych, 3/ różnice w inwentarzu zwłaszcza w ceramice, ale też i w użytkowanych inny ch"wyrobach" odnoszące się do formy i kształtu, zdobnictwa Jak również specyficznego zestawu np. rodzajów naczyri,

4/ specyficzne cechy w obrządku grzebalnym i ewentualnie innych elementach kultury kształtowanych regułami symboliczno-kultovyni, 5/ wreszcie pewną rolę przypisać należy także obrazowi funkcjonowania systemu gospodarki, głównie w obrębie dających sie wyróżnić większych skupisk osadniczych.

Uwzględnienie tych wszystkich elementów *«oże przynieść rozwiązanie racjonalne nie oparte jedynie na subiektywnej intuicji choć popartej w każdym wypadku odpowiednim zasobem wiedzy. Przyglądając sie bliżej wymienionym tutaj kryteriom można powiedzieć, że w wyniku Ich zastosowania możemy uzyskać obraz wielostopniowy tzn. będziemy mogli na obszarze wyznaczanym jako zasięg kultury łużyckiej wydzielić większe jednostki, które prooonowałbym nazwać kulturami należącymi do komplckra kultur pól popielnicowych, a w ich obrębie dadzą się wyróżnić raniejsże grupy regionalne,

Wśród wymienionych wyżej kryteriów w przypadku dotychczas wyróżnianej kultury łużyckiej, pierwsze z nich wychodzące od genetycznych ocwin-zań może w głównej mierze stanowić podstawę wydzielania większych jednostek - nowych kultur archeologicznych. V tym kierunku zmierzały sugr-tte A. Gardawskiego, Jednak nie przeprowadzone konsekwentnie do ko;*ea. Na takich podstawach można Już obecnie zasugerować wydzielenie np. nąd-odrzaćskiej kultury polepopielnicoyych. Bardziej skomplikowany może być obraz dotychczasowej wychodni ej strefy kultury łużyckiej . Trudno byłoby mi podtrzymywać wydzielanie śródkowopoi«klej kultury pól popielnicowych biorąc tylko pod uwagę istnienie sugerowanej przez Gardaw-skiego, ale bardzo enigmatycznej kultury Pudllszki. ^yraśniej' może j#-

21

29