94287201 djvu

252 NAPOLEON CYBULSKI

stopnia zależą od długości przestrzeni między elektrodami odprowadzającemu

Brak fazy II może świadczyć, że albo restytucya we włóknach nerw owych odbywa się bardzo szybko, albo, że prąd posiada tak słabe natężenie, że przy teraźniejszych czułościach galwano-metru, tego okresu wykazać nie jesteśmy w stanie. Trwanie prądu, ściślej mówiąc jego okres narastania, zależy od temperatury im niższa temperatura, tem on jest dłuższy; zależność od temperatury wyraża się najzupełniej prawem chemicznej reakeyi, jak to już wspomnieliśmy wyżej. Ta okoliczność wskazuje, że hipoteza, iż prądy czynnościowe zależne są od zmian chemicznych, które podczas czynności zachodzą, ma wszelkie prawdopodobieństwo.

d) Zjawiska elektryczne w innych narządach.

Od pierwszych prób zastosowania galwanometru Einthovena rozpoczęły się badania zjawisk elektrycznych serca. Już dawno fakta stwierdzone na mięśniach zmusiły przypuszczać, że skoro serce jest mięśniem, skoro stan czynny przebiega w tym mięśniu z pewną prawidłowością, to i przy ruchach automatycznych serca muszą powstawać prądy elektryczne, analogiczne do prądów czynnościowych. I rzeczywiście już oddawna było wiadomo, że, stosując bardzo czułe galwanometry o lekkich magnesach, można otrzymać rytmiczne wahania lusterka galwanometru, jeżeli go łączymy zapomocą elektrod niepolaryzujących się z sercem.

Następnie stwierdzono (Waller) tak zwykłym galwanometrem czułym, jako też elektrometrem, że prądy te są dostatecznie silne, tak, że je można obserwować także u człowieka i innych zwierząt, jeżeli galwanometr łączymy z kończynami, szczególnie z lewą górną i z prawą dolną. Jednakże właściwie tylko galwanometr Einthovena pozwolił otrzymać fotograficzne ślady wahnięć nitki, odpowiadające tym prądom serca i otrzymane krzywe dokładnie zanalizować. Zaczniemy od krzywej serca żabiego, otrzymanej bezpośrednio z wyciętego serca (patrz ryc. 89).

Elektrody przystawiamy do szczytu przedsionka i do koniuszka serca. Przy każdym skurczu przedsionka, jak również komory otrzymujemy uchyłki na krzywej, z których pierwszy jest mniejszy, drugi znacznie większy : mniejszy odpowiada skurczowi przedsionka, drugi większy — skurczowi komory. Uchyłek pierw-