94284601 djvu

226 NAPOLEON CYBULSKI

wauych obecnie galwanometrów (około 10000 obmów) błąd. który w tego rodzaju doświadczeniu popełniamy, jest mniejszy od wszelkiej dającej się wymierzyć wielkości.

Galwanometry. Z rozwojem nauki o elektryczności w fizyce z roku na rok ulepszano przyrządy, służące do mierzenia prądu lub siły elektromotorycznej. Przyrządy te stosowane też zaraz do badania elektrycznych własności tkanek. Gdy pierwotna czułość Nobilego aparatu wynosiła zaledwie 1 . 10~⁶ ampera, stasowane obecnie galwanometry posiadają czułość 1 . 10”¹⁰ i więcej i oczywiście pozwalają nam wykrywać elektryczne zmiany w takich przypadkach, w których dawniejsze przyrządy żadnych zjawisk elektrycznych nie wykazywały.

W miarę jak poznawaliśmy te zjawiska, wysunął się na pierwsze miejsce nowy postulat, o którym dawniej nie myślano, a mianowicie: szybkość reakcyi galwanometrów. Szybkość ta nie odgrywa oczywiście żadnej roli, dopóki mamy do czynienia z siłą elektromotoryczną stałą, lecz z chwilą, gdy siła elektromotoryczna może lub musi ulegać zmianie, musimy dążyć do tego, ażeby uchwycić także charakter tych zmian. Z tego punktu widzenia nawet najczulsze galwanometry mogą się nie nadawać do badania zjawisk elektrycznych fizyologicznych. Odsyłając czytelnika do podręczników fizyki, gdzie się znajdują opisy najnowszych galwanometrów. tu zaznaczyć tylko pragnę, że wszystkie lusterkowe galwanometry, tak astatyczne, jak również aperyodyczne, posiadają pewnego rodzaju bezwładność, każdy właściwą sobie, dzięki której, jeżeli zmiana siły prądu, płynącego przez galwanometr, odbywa się bardzo szybko, albo jej wcale nie wykazują, albo wykazują w sposób bardzo niedokładny. Najczulszym pod tym względem, jakkolwiek zupełnie niepozbawionym tej wady, jest strunowy galwanometr Einthovena. Ponieważ galwanometr ten nie jest powszechnie znany, i przeważnie znalazł zastosowanie tylko w badaniach fizyologów, przeto choć w kilku słowach podam przynajmniej zasadę tego galwanometru.

Punktem zasadniczym przy zbudowaniu tego galwanometru był znany fakt, że gdy przez metaliczny przewodnik, napięty w postaci struny pomiędzy dwoma biegunami silnego magnesu, płynie prąd, to przewodnik ten zależnie od kierunku prądu ulega odchyleniu w jedną lub drugą stronę i w pewnych granicach odchylenie to jest proporcyonalne do siły płynącego prądu. Po zbadaniu teoretycznem warunków czułości takiego układu Einthoven zbudował swój galwanometr w postaci, którą przedstawia rycina 74. Na rycinie tej A i A_y są dwa duże elektromagnesy, B i B, biegun południowy i północny tych elektro-