94284701 djvu

FIZYOLOGIA NARZĄDU WZROKU 527

wemu, które poprzednio b\ło zamknięte, w daleko żywszym, bardziej wysyconym tonie, niż oku prawemu, które już poprzednio patrzyło na kolor czerwony. Naodwrót barwa zielona wyda się żywszą oku prawemu, a bledszą oku lewemu. Łatwo się domyśleć, że taka zmiana wrażenia, którą naz3⁷wamy kontrastem następowym, nie jest w istocie swej niczem innem, jak tylko powidokiem i to powidokiem ujemnym, a raczej skutkiem powidoku ujemnego, występującego w tym wypadku w barwie zielonej, która to barwa, jako dopełniająca, działa antagonistycznie i osłabia wrażenie barwy przedmiotu czerwonego, a wzmacnia wrażenie barwy przedmiotu zielonego. Czerwony listek róży wywoływał na tle białego papieru powidok błękitno-zielony, a zatem o barwie ściśle dopełniającej; ale na papierze fiołkowym wywoła powidok niebieski, na papierze pomarańczowym powidok żółty. Słowem barwa wywołana t. zw kontrastem następowym jest wypadkową z połączenia barwy powidoku ujemnego z barwą tła. pływ powidoku dodatniego, który zazwyczaj wyprzedza powidok ujemny, z powodu zbyt przelotnego trwania, zazwyczaj uchodzi naszej uwagi. Trudniej jest wytłóma-ezyć istotę kontrastów współczesnych, znanych dobrze malarzom. Kontrasty te polegają na tern, że barwy umieszczone na polach sąsiadujących ze sobą, działające zatem na sąsiadujące okolice siatkówki, wywołują wrażenia zmienione, co zdradza istnienie wzajem nego wpływu tych wrażeń na siebie. I tak krążek papieru białego lub szarego na tle barwnem przybiera zabarwienie w tonie koloru dopełniającego. Dwie barwy dopełniające na powierzchniach stykających się ze sobą wzmacniają się wzajemnie, dając wrażenie o wiele silniejsze, niż wtedy, gdy każda z nich widziana jest osobno. Jest rzeczą ciekawą, że skutki kontrastu łatwiej jest wywołać barwami blademi, niż wysyconemi. Dzieje się to zapewne dlatego, że barwa wysycona sama przez się wywołuje wrażenie żywe, które niewiele może już zyskać pod wpływem kontrastu, przeciwnie zaś na barwie bladej silniejsze wysycenie wywołane przez kontrast daje się z łatwością zauważyć. Znane jest następujące doświadczenie:    Jeśli na

tle o bardzo żywem zabarwieniu umieścimy kwadrat szarego papieru, nie zauważymy wybitnego zjawiska kontrastu. Jeśli jednak, przykryjemy wszystko cienką bibułką białą, która zmniejszy wysycenie barwnego tła, szary kwadracik przybierze natychmiast wyraźną barwę dopełniającą.

Klasycznym przykładem kontrastu współczesnego jest nastę-