CCF20091008118

umieszcza się pod mikroskopem świetlnym i sprawdza ich jakość w powiększeniu około 100 razy.

11.    Tak przygotowane preparaty można jeszcze cieniować w celu otrzymania lepszych kontrastów, bardziej plastycznego obrazu cząstek oraz umożliwienia oceny ich grubości. Czynność tę wykonuje się we wspomnianym już urządzeniu zwanym napylarką, napylając preparaty pod odpowiednio dobranym kątem parami ciężkich metali, takich jak: chrom, pallad, platyna z węglem itp.

12.    Odrywając ostro zakończoną pensetą poszczególne siateczki z badanym preparatem od szkiełka, umieszcza się je w specjalnych kasetach dostosowanych do danego typu mikroskopu.

3.3. Wykonywanie zdjęć elektronomikroskopowych

1.    Po włączeniu mikroskopu do sieci, osiągnięciu potrzebnej do pracy próżni i załadowaniu kamery z filmem wprowadza się przez urządzenie śluzujące kasetę z badanym preparatem.

2.    Włącza się wysokie napięcie oraz powoli żarzenie termokatody do uzyskania jasnego obrazu na ekranie.

3.    Dobiera się właściwe powiększenie i zaostrza obraz: kręcąc odpowiednimi pokrętłami przesuwa się w polu widzenia badany preparat i dobiera odpowiedni fragment do zdjęcia.

4.    Naświetlenia filmu dokonuje się zgodnie z instrukcją obsługi. Czas ekspozycji zależy od rodzaju filmu, powiększenia oraz jasności preparatu.

5.    Po wykonaniu określonej liczby zdjęć film wyjmuje się z mikroskopu i wywołuje, stosując do danego filmu odpowiednie odczynniki fotochemiczne.

6.    Z otrzymanego filmu, przy użyciu dowolnego powiększalnika fotograficznego, wykonuje się powiększenia na papierze, tzw. odbitki służące do identyfikacji.

Uzyskane w ten sposób całkowite powiększenie będzie iloczynem elektronowego powiększenia w mikroskopie i powiększenia uzyskanego pod powiększalnikiem.

4. Interpretacja wyników

Liczne badania frakcji iłowej wykonane za pomocą mikroskopu elektronowego wykazały, że cząstki tej frakcji różnią się pomiędzy sobą wieloma cechami morfologicznymi, zależnymi od rodzaju minerału tworzącego cząstkę. Można więc na ich podstawie określić skład mineralny badanej frakcji.

Praktycznie wykonuje się to przez porównywanie zdjęć elektronomikroskopowych badanej frakcji, ze zdjęciami minerałów wzorcowych oraz opisem ich cech morfologicznych.* Nie zawsze jednak metoda ta daje pozytywne rezultaty. W wielu wypadkach badane cząstki są zniszczone lub mają nie w pełni wykształcone

" Materiały porównawcze można znaleźć w publikacjach H. Beutelspacher, H. W. Van Der Marel (1968), B. Grabowska-Olszewska, W. Osipow, W. Sokolow (1984), G. S. Gricajenko, E S. Rudnicka, A. J. Groszków (1961), L. G. Riekszinska (1966). M. F. Wikułowa (1949).

cechy morfologiczne, co uniemożliwia jednoznaczne określenie rodzaju minerału. Pomocne w tym wypadku są badania uzupełniające wykonane innymi metodami.

J

Ryc. 87. Zdjęcia elektronomikroskopowe minerałów: a — illit, b — illit hydrotermalny, c — mont-morillomt, d — kaolinil, e — haoloizyt z kaolinitem. f — dickit z illitem

Illity (ryc. 87a) charakteryzują się nieprawidłowymi, izometrycznymi kształtami łusek lub płytek. Na zdjęciach elektronomikroskopowych obserwuje się zarówno cząstki nieprzezroczyste, jak i półprzezroczyste. Obok cząstek o wyraźnych konturach występują również cząstki o konturach rozmytych. Takie cechy morfologiczne cząstek sugerują obecność illitów niezwietrzałych (kontury wyraźne) i częściowo zwietrzałych (kontury rozmyte). Wielkość cząstek jest bardzo różna, jednak większość nie przekracza lpm. W przypadku illitu pochodzenia hydroter-malnego (ryc. 87b) spotyka się formy wydłużone, wiórowate, o drzazgowatych końcach.

249