gleby273

276

f Żyzność w pojęciu ogólnym jest właściwością każdej gleby a brak jej jedynie w skałach. Dlatego też odróżnienie utworu żyznego od pozbawionego żyzności sprowadza się do odgraniczenia skały macierzystej od gleby (solurn). W glebach inicjalnych, mało różniących się od skały macierzystej, żyzność jest niska, gdyż poziom akumulacyjny jest znikomy.

Zgodnie z Schefferem i Lieberothem, żyzność gleby może być trojakiego rodzaju:

—    żyzność naturalna właściwa,

—    żyzność naturalna pozostająca pod wpływem człowieka,

—    żyzność sztuczna (antropogeniczna). .    :    .

Hgyzność naturalna właściwa — jest to żyzność ukształtowana wyłącznie przez przyrodę i występująca tylko w warunkach dziewiczych. -

^Żyzność naturalna pozostająca pod wpływem człowieka ~ jest charakterystyczna dla gleb uprawnyąh/Przeprowadzona w Polsce powszechna klasyfikacja gruntów ornych oparta była właśnie na oznaczeniu naturalnej żyzności gleb podlegających działalności człowiekaćJDziałalność ta może być dodatnia lub ujemna. Przykładem dodatniej są" prace melioracyjne na glebach o niewłaściwych stosunkach wodno-powietrznych (np. na glebach' glejowych, stagnoglejo-wych). Przykładem ujemnego oddziaływania człowieka na żyzność gleby - może być wylesianie terenów zagrożonych erozją\ (głównie eoliczną), a zwłaszcza ich zaorywanie.    —*

Żyzność sztuczna (antropogeniczna) — występuje w glebach kulturoziemnycłi, a 'więc w glebach całkowicie przekształconych pod wpływem głęboko sięgających zabiegów uprawowych (np. głębokie orki melioracyjne, regulówka). Dotyczy to w jeszcze większym stopniu gleb powstających przez zagospodarowanie różnych zwałów poprzemysło-wych. W tym wypadku glebom wykazującym niską żyzność (bądź zwałom bez jakiejkolwiek żyzności) człowiek nadaje żyzność sztucz-antropogeniczną (patrz gleby industrioziemne, str. 528). ę Na .tworzenie się żyzności gleby wpływają rozmaite procesy. Jedne z mćh wiążą się z przekształceniem skały macierzystej w glebę. Do grupy tych procesów należy na przykład wietrzenie fizyczne, chemiczne i biologiczne, mineralizacja substancji organicznej i wiele innych. Inna znów grupa procesów wiąże się z akumulacją składników mineralnych i. organicznych. Akumulację składników w glebie umożliwiają takie zjawiska, jak sorpeja gleby, przy czym ogromną rolę odgrywają tu koloidy mineralne i organiczne (kompleks sorpcyjny). Sorbowaniu podlegają nie tylko różne składniki mineralne, ale także woda i bakterie oraz azot z powietrza atmosferycznego (sorpćja biologiczna). Do najważniejszych cech warunkujących żyzność gleby należą korzystne stosunki wodno--powietrzne i cieplne w glebie) (a więc dobrze wykształcony system