img047 (37)

-U

osobowości młodzieży, która w okresie dorastania jest szczególnie uczulona na swój wygląd zewnętrzny. Drobne nieraz defekty urody przyjmujące formę piegów, trądzika młodzieńczego, zbyt czerwonych policzków, braków w uzębieniu mogą stać się źródłem powstania poczucia mniejszej wartości wpływającego hamująco na pewne formy aktywności. Z drugiej strony dziecko wyróżniające się urodą, zwłaszcza jeśli jest wskutek tego przedmiotem różnego rodzaju pochwał i podziwu, staje się nieraz zarozumiałe. samolubne, ma zbyt duże wymagania w stosunku do otoczenia.

Obserwując wygląd zewnętrzny trzeba zwrócić uwagę na odchylenia od normalnej budowy fizycznej. Przyjmują one formę braku proporcji w budowie poszczególnych części ciała, uszkodzeń narządów zmysłów, i cech wyróżniających w jakiś sposób daną jednostkę od innych osób z jej otoczenia. Wymieniane cechy mogą nasuwać przypuszczenie odnośnie do występowania u ich nosicieła poczucia mniejszej wartości wywołanego posiadanymi defektami fizycznymi. Należy jednak zachować pewną ostrożność w formułowaniu wniosków tego typu. gdyż z jednej strony nawet poważna ułomność fizyczna nie musi wywoływać wystąpienia poczucia mniejszej wartości, z drugiej zaś drobne nieraz, niezauważalne dla otoczenia, braki w budowie fizycznej mogą wpływać na całokształt zachowania się danej jednostki.

Jedną z cech zewnętrznych jest kolor skóry, przede wszystkim skóry twarzy. Może on świadczyć o ogólnym stanie zdrowia, wykonywanej pracy, sposobie spędzania wolnego czasu. Skóra czerstwa, opalona nasuwa domniemanie o dobrym stanie zdrowia, częstym przebywaniu na powietrzu, uprawianiu sportów lub turystyki, dobrym samopoczuciu jej właściciela; skóra blada, o odcieniu żółtym lub sinym, może mówić o złym stanie zdrowia, przemęczeniu, stałym przebywaniu w zamkniętych pomieszczeniach, dostarczając przez to pośrednio informacji o złym samopoczuciu.

Warto również zwrócić uwagę na włosy, ich gęstość, kolor, sposób uczesania. Włosy brudne, zaniedbane, niepielęgnowane mogą być objawem braku właściwych nawyków higienicznych. Fryzura ekstrawagancka, różniąca się znacznie od sposobu uczesania dominującego w danym środowisku, może świadczyć o chęci zwrócenia na siebie uwagi lub o lekceważeniu aprobowanych w nim norm obyczajowych. Skłonność do łysienia, występująca u chłopca lub młodzieńca, a tym bardziej u dziewczyny, bywa powodem nadmiernej nieśmiałości w kontaktach z osobami odmiennej płci. Farbowanie naturalnego koloru włosów, częste zmiany uczesania mogą wskazywać na chęć zwrócenia swym wyglądem uwagi otoczenia, co nieraz łączy się z brakiem innych głębszych zainteresowań.

Podobne wnioski nasuwają się w przypadku stwierdzenia przesadnej dbałości o inne szczegóły wyglądu zewnętrznego. Dotyczy to przede wszystkim ubioru, który zbyt często zmieniany, zbyt strojny pozwala przypuszczać, że stanowi główny ośfodek zainteresowań jego nosiciela. Z drugiej strony brak troski o ubiór, zaniedbane i brudne okrycie zdają się wskazywać albo na brak właściwych nawyków higieniczno-porządkowych, albo też na tak znaczne zaabsorbowanie danej osoby pewnymi sprawami (silne zainteresowania, przeżycia uczuciowe, osobiste konflikty), że nie jest ona w stanie zająć się -swym ubiorem. Zaniedbany ubiór może także wskazywać na ciężkie warunki materialne lub brak zaradności życiowej.

Obserwując wygląd zewnętrzny, zwracamy uwagę na ręce. Trzeba uwzględnić, czy są one czyste i zadbane, co wskazuje na zamiłowanie do czystości i porządku, wyrobione nawyki higieniczne, rodzaj wykonywanych prac. Ręce mogą być duże lub małe. silne lub słabe, kształtne lub nieforemne, świadcząc pośrednio o zdolności wykonywania przez daną jednostkę określonych czynności. Obgryzione paznokcie, podobnie jak stałe wykonywanie rękami różnych mimowolnych ruchów, może świadczyć o skłonnościach nerwicowych i niepokoju wewnętrznym.

Obserwacje kliniczne umożliwiają poznanie pewnych właściwości zachowania się rozmówcy. Przeprowadzając wywiad zwracamy przede wszystkim uwagę na mimikę, czyli na wyrazowe ruchy twarzy rozmówcy. Obserwacje te mogą dotyczyć ruchów różnych zespołów mięśni twarzy przyjmujących formę uśmiechu, zmarszczenia brwi, skrzywienia warg, przymknięcia oczu. Towarzyszyć im mogą takie symptomy fizjologiczne, jak czerwienienie się, blednięcie, szybszy oddech, pocenie się. Ruchy wyrazowe oraz symptomy fizjologiczne występują nieraz wspólnie z ruchami rąk, nóg, głowy. W sumie są one odzwierciedleniem takich stanów emocjonalnych, jak zdenerwowanie, niepokój, radość, smutek, gniew. Jeśli odczytanie ich na podstawie zaobserwowanych objawów połączymy z przebiegiem rozmowy, wtedy możemy stwierdzić, co wywołuje u rozmówcy określone stany emocjonalne, wpływające na jego zachowanie się.

Symptomatyczna, choć niełatwa do uchwycenia, bywa mimika oczu. W zależności od układu mięśni kierujących ruchami powiek i gaiki ocznej, oczy wydają się być wesołe, uśmiechnięte, smutne, niespokojne, zamyślone. Oczy mogą być lśniące wskutek napływających łez, czemu towarzyszy nieraz wycieranie nosa lub przełykanie śliny; objawy te świadczą zwykle o intensywnych przeżyciach emocjonalnych rozmówcy. Ruchy oczu w połączeniu z ruchami powiek i głowy, które nieraz określamy mianem spojrzenia, mogą mieć bardzo różny wyraz: nieśmiały, lękliwy, podejrzliwy, obraźliwy, wyzywający. Symptomatyczne może być nieraz spuszczenie oczu, unikanie wzroku rozmówcy, nieustanne patrzenie się na niego lub na określony przedmiot. Zamknięcie oczu bywa objawem skupienia, inten-

93