img273 (9)

82 Druidzi

w zamknięciu. Druidka Biróg miała też swój udział w ocaleniu dziecka ze związku Ciana i Ethlinn, gdy Balor kazał wrzucić je do morza. Dziecko wyrosło na Lugh Lamhfada, boga sztuki i rzemiosła¹.

T.D. Kendrick wspomina o tradycji, według której w Cluain Feart (dzisiejsze Clonfert) mieszkała wspólnota druidek, które potrafiły wzniecać burze, wywoływać choroby i sprowadzać śmierć na nieprzyjaciół. Wiele imion druidek, zarówno prawdziwych, jak i mitycznych, przetrwało we wczesnej literaturze irlandzkiej. Druidka Bodmall wychowała Fionna Mac Cumhail, gdy ten ukrywał się przed zabójcami swego ojca. Smigrat przepowiedziała, że Fionn umrze, jeżeli napije się z rogu, dlatego też Fionn zawsze pił z pucharu lub kielicha. Milucrach zamieniła Fionna przy Loch Slieve Gallion w starego człowieka, a w Donegal mieszkała druidka zwana Geal Chossach (białonoga).

W najsłynniejszej z irlandzkich opowieści Tdin Bó Cuailnge (Uprowadzenie stad z Cuailnge) Medb, królowa Connachtu, pyta o przyszłość druidkę Fidelmę z Cruachan. Ciekawe odzwierciedlenie słów Cezara o tym, że Galowie wyprawiali się do Brytanii po druidyczne nauki, znajduje się w stwierdzeniu Fidelmy, że właśnie powróciła „z Albionu, gdzie uczyła się sztuki układania wierszy i przepowiadania przyszłości”. Zapytana, czy posiada imbas forasnai, czyli światło widzenia przyszłości, odpowiada, że tak, i przepowiada porażkę wojsk królowej Medb w walce z armią Conchobhara Mac Nessa z Ulsteru, porażkę zadaną przez Cuchulainna.

Fidelma jest młodą dziewczyną, na początkowych stronach eposu Tdin można znaleźć taki jej opis:

Miała jasne włosy, a odziana była w plamisty płaszcz spięty złotą broszą, tunikę haftowaną czerwono i sandały ze złotymi sprzączkami. Czoło jej było szerokie, twarz szczupła, brwi czarne, a jej policzki ocieniały długie rzęsy. Usta jej niby partyjska purpura. Zęby jako klejnoty siedzące w oprawie warg. Włosy splecione w trzy warkocze. Dwa upięte na głowie, a trzeci, który zwisał jej na plecy, był tak długi, iż dotykał ud. W ręce trzymała złociste ozdobne wrzeciono. W oczach jej widać było podwójną tęczę. Rydwan, na którym jechała, wiodły dwa czarne konie².

Data powstania Tdin nie jest pewna, jednakże pierwsze wzmianki o tym eposie pochodzą z siódmego wieku. Natomiast zachowane teksty są znacznie późniejsze, najwcześniejszy znajduje się w pochodzącej z jedenastego wieku Leabhar na lillidre (Księdze burej krowy), z dwunastowiecznej Leabhar Laigh-nech (Księdze z Leinster) oraz późniejszej Leabhar Buidhe Lecain (Żółtej Księdze z Lecan).

Fidelma nie jest jedyną interesującą kobietą w tym eposie. „Najwyższa bogini” wciela się w postać królowej Medb, wspomniana jest również Macha Mong Ruadh, która rzuciła przekleństwo na wojowników Ulsteru - do symboliki tego gestu jeszcze powrócimy.

Kolejną fascynującą postacią jest druidka pojawiająca się w opowieści

0    śmierci arcykróla Muirchertacha mac Erca (ok. 512-533), opowiedziana w Leabhar Buidhe Lecain (Żółtej Księdze z Lecan). Król w trakcie polowania spotkał piękną dziewczynę, w której się zakochał. Był wprawdzie żonaty i miał dzieci, ale zaprosił ją do królewskiego pałacu Cletach nad rzeką Boyne niedaleko Rosnaree, chcąc, by stała się jego kochanką. Dziewczyna zgodziła się, lecz postawiła warunek, że podczas jej pobytu żaden chrześcijański duchowny nigdy nie przekroczy progu pałacu oraz że król będzie jej we wszystkim uległy. Na pytanie o imię odpowiedziała, że nazywa się Sin. Wymieniła też wiele innych słów, równoznacznych z jej imieniem: szept wiatru, szelest liści, burzę, ostry wiatr, zimową noc, krzyk, łzę, jęk. W języku staroirlandzkim słowo sin rzeczywiście oznacza złą pogodę lub sztoijpi. Czyżby dziewczyna ostrzegała króla, że ma nadejść burza? Król zapytał ją, czy wierzy w chrześcijańskiego Boga, ponieważ zorientował się, że obdarzona jest wielką mocą. Oto jej odpowiedź:

Nigdy nie dawaj wiary duchownym,

Ponieważ wyśpiewują oni jedynie pochwałę braku rozsądku,

Nie słuchaj ich niemelodyjnych taktów,

Odstąp od kapłanów kościoła,

Jeżeli pożądasz życia bez zdrady.

Lepszym ja będę twoim przyjacielem.

Niech żal nie ma do ciebie dostępu.

Po zamieszkaniu w Cletach, Sin najpierw wyrzuciła Duailtech, żonę króla, a później ich dzieci. Żona udała się do Cairnecha, miejscowego biskupa, prosząc go o interwencję. Cairnech nakazuje Muirchertachowi odesłać dziewczynę. Król nie zgadza się i biskup przeklina go w obrządku, który bardziej przypomina rytuały druidów niż Kościoła chrześcijańskiego. Poddani opowiadają się za królem. Jednakże po pewnym czasie czary dziewczyny przejmują Muirchertacha strachem i przerażony udaje się do biskupa Cairnecha, wyznaje swoje grzechy

1    obiecuje odesłać Sin. Wraca do Cletach, by ją wygnać, ale ulega jej potędze, ponieważ Sin wywołuje wizje, które hipnotyzują króla. Okazuje się wszakże, że Sin rozdarta jest między chęcią zemsty za wydanie jej chrześcijańskiemu biskupowi a szczerą miłością do króla. Zemsta zwycięża, jak w każdym wielkim eposie, i Muirchertach budzi się z hipnotycznego snu, by odkryć, że jego siedziba płonie. Chcąc uciec przed płomieniami, Muirchertach wchodzi do kadzi z winem i tam tonie - motyw ten znamy już z historii króla Diarmuida. W opowieści przybywa jeszcze jeden wątek: otóż okazuje się, że cała rodzina Sin, jej matka, ojciec, siostra i kuzyni, zginęli zabici przez Muirchertacha w walce pod Atha Sighe (dzisiejsze Assey) nad rzeką Boyne. Sin od dawna planowała zemstę na

1

   W czasie mitycznej drugiej bitwy na równinie Magh Tuireadh, Lug zabił Balora rzutem włóczni w jego jedno oko (przyp. tłum.).

2

   Tdin, czyli uprowadzenie stad z Cuailnge, tł. (z angielskiego) E. Bryll i M. Goraj, Warszawa 1983, str. 74.