IMGP3489

72 „Kronika wszytkiego świata" Marcina Bielskiego

miała też, w odróżnieniu od historiografów humanistycznych, tak błyszczących antycznych wzorów, jak Cezar czy Liwiusz. Historycy dziejów powszechnych dysponowali tylko Justynusem i Orozjuszem i - na dobrą sprawę - głównie ich I metodami⁴*.

Otóż wydaje się, że sposób, w jaki Bielski korzystał z dorobku swoich poprzedników, nie może być adekwatnie odtworzony bez uwzględnienia trzech czynników istotnych dla jego strategii pisarskiej. Trzeba mianowicie założyć, źt autor nasz nie miał po prostu zamiaru rywalizować z humanistami w dziedzinie nowoczesności warsztatu, którego zresztą - co widać w przedmowie do kroniki polskiej - wysoko nie cenił. Następnie, warto przyjąć, że wertowane przez tego, bądź co bądź, samouka kroniki powszechne ukierunkowały metodę dobom i selekcji materiału w takim kierunku, by wydobyć i zaakcentować to wszystko, co w ofercie gatunku wiązało się z „literackością” i przyjemnością lektury. Ponieważ - a jest to czynnik trzeci - tekst był przygotowywany także z myślą o potrzebach i uciechach popularnego odbiorcy. Ta intencja została trafnie rozpoznana przez staropolskich czytelników, o czym świadczy dość niezdarny wiersz Stanisława Grochowskiego Na Kroniką polską Jachima Bielskiego: -¹

Dzieje przeszłych lat od Lecha pierwszego,

Aż do Monarchy Zygmunta Trzeciego,

Wychodzą na świat na membranie nowej,

Prącej Bielskiego, widzę Jachymowej,

Bielskiego, który tą naszą domową.

Zetrzeć sie może z kartą Kromerową.

Bo jednęż prawdę jako w cel zmierzają,

Tylko że różne czytelnik! mają⁴⁹.

To samo mógłby Grochowski wystękać mową wiązaną i na temat kroniki Marcina, zresztą ojciec i syn bywają z trudnością rozróżniani po dziś dzień: zdarza się, że jeden zastępuje drugiego w katalogu bibliotecznym. W jednym tylko pomylił się cytowany rymopis. Dzieło Bielskich jednak nie może zetrzeć się (czyli rywalizować) z Kromerem dlatego, że jest adresowane do innego kręgu odbiorców, co nie zmienia faktu, że w sprawie na przykład etnogenezy Pola-

⁴⁴ Zob. E. Cochrane, op.ciL, s. 382-389.

„    _t i. Kraków 1608, s. 381-382

⁴⁹ S. Grochowski, Wierne i imze pisma co przebransze    •