metodologia
Kant-granica miedzy wiedza naukowa, a nienaukową jest niejasna; pytanie o ważność poznania.
NAUKI aprioryczne (racjonalne) formalne *matematyka, *logikaγprzedmiot niematerialny(metoda badań:dedukcja)teoria pewna-redukcja specyf. przypadek dedukcji aposterioryczne(realne) empiryczne przedmiot materialnyγ*przyrodnicze(badają zjawiska powtarzalne)γwytwory przyrody(inaczej nauki nomotetyczne gr. nomos-prawo ogólne)*przyr.γwycinek rzeczywistości doświadczalnej zmysłowoγe- humanistyczne(badają zjawiska jednostki)-społeczneγczłowiek i wytwory jego dziełań(inaczej nauki idiograficzne gr. idios-swoisty)
Podział nauk wg Arystotelesa - teoretyczne *matematyka *fizyka *teologia - zmierzać do prawdy - praktyczne* etyka* polityka* ekonomia - zmierzają do dobra - wytwórcze *retoryka *sztuka - zmierzają do piękna
Twierdzenia naukowe* aksjomaty *pozostałe(logicznie wyprowadzane z aksjom)
U Platona - przez doświadczenie przypominam sobie wiedzę
Arystoteles- poznanie ma początek w spostrzeżeniu
Nowożytny model wiedzy-reforma klasycznego-2strefy *nadksiężycową- matematyka, *podksiężycową- bez matemy - nie mieszali tego(grecy)dopiero Galileusz stwierdzil,ze matmę można stosować do modeli zmiennych „Bóg mówi językiem matematyki”
Klas. Model wiedzy-„analityki wtóre” cechy poznania naukowego w tym modelu-cechy wiedzy odróżniające episteme-wiedza pewna-od aisthesis-postrzeżenie *niezmienność *konieczność(cos nie może być inne niż jest) *ogólność
(w tym modelu nauki społeczne nie są nauką-nie spełniają warunków episteme
NAUKA-dedukcyjny system kategorii, którego oczywistość jest ugruntowana w oczywistości zasad naczelnych
SYSTEM platoński- aprioryczny sys.arystot.- aposterioryczny- nie ma nic w umyśle czego by nie było w zmysłach
Wiedza jest wrodzona możemy sobie ja przypomnieć przez mateme-koncepcja anomnezy
Model intuicyjno-dedukcyjny -*pierwsze naczelne zasady-z nich dedukcyjnie wyprowadzamy cala resztę *poznamy dzięki intuicji (oczywiście dla greka np. SWIAT JEST)-tj rozumnego wglądu w naturę rzeczywistości
-matematyka-ważna w poznaniu -poznanie naukowe musi być niepodważalne
dla greka ważna jest wiedza o przyczynach a nie o faktach,dlatego historia politologii nie są dla niego wiedzą
cechy nowego modelu wiedzy-*zmiana problematyki badawczej *zajmowanie się analizą *przechodzenie od rzeczy prostych do złożonych *nic nie powinno zostać pominięte w badaniach *poznanie musi być zupełne
SEMIOTYKA-nauka o znakach ZNAK-relacja syntaktyczna-znak-*relacja semantyczna DESYGNAT-coś co znak wskazuje lub reprezentuje *relacja pragmatyczna UŻYTKOWNIK-
Syntakta-składnia,gramatyka teorii,która mówi o składni
TOMASZ Z AKWINU - znak jest to cos przez co ktos dochodzi do poznania czegos innego.
Inne def znaku- *coś co dla kogoś zajmuje inny przedmiot pod pewnym względem *coś co reprezentuje coś poza nim samym *nowożytny model wiedzy -techne(eksperymenty)
Cechy poznania -*niepodważalność *oparte na pierwszych zasadach *poznające przyczyny wiedzy(nie fakty)
Koniec nowoż.modelu wiedzy- XVIIw -empiryzm, racjonalizm(kartezjusz, locke, hume, berkley) kartezjusz-podzielił wszystko na 2 grupy:rzeczy materialne i rozciągłe jak np. dobro)
RACJONALIZM-rozum podst.wiedzy, poznania *rozum wyróżnia nas spośród zwierząt *jest on autonomiczny wobec zmysłów
KARTEZJUSZ-„musimy szukac jednolitej metody poznania.Matematyka jest modelem wiedzy pewnej”-matematyke uznawał za uniwersalny język nauk, zbiór prawideł właściwego wykorzystania naturalnych zdolności i operacji umysłu-umysł ludzki może nieomylnie poznać prawde o rzeczywistości. *kryterium kartezjuszowskiej prawdy;jasność i oczywistość *kartezjusz pomija poznanie zmysłowe *wszystko można zakwestionować oprócz myśli cogito fakt własnego istnienia nasuwa się z jasnością i rzeczywistością u odbiorcy odpowiednią relację(myśl,przeżycie,wyobrażenie,zachowanie) dotyczące tego co ów znak reprezentuje(def. Pragmatyczna)
Przedmiot znaku- *intencjonlny bezpośredni-intencja z jaką go wypowiada(znak zawsze go posiada) *zewnętrzny(nie wszystkie desygnaty go mają)
Rodzaje znaku- *sztuczne-np. język sztuczność znaku bierze się z koncepcji:sztuczny podział znaków(4,cztery,IV) *naturalne-np. dym *pośrednie-np. zdjecie
Podział znaków- *formalne-nie myslimy o nich np. język -określany zbiór znaków,czyli wyrażeń językowych,którym można przekazać info. komunikować się oraz zbiór reguł posługiwanie się tymi wyrażeniami. *instrumentalne-nietransformalne np.znak drogowy-wnioskujemy co one oznaczają
EMPIRYZM bryt. (hume,berkley,locke)- *podkreślanie roli doświadczenia *antymetaforczny-nie można ndac sensu pojęciom,których nie da się zweryfikować zmysłowo(byt,nicość) *degradacja rozumu-nie stanowi ona najwyzszej wiedzy poznawczej - nie jest autonomiczna (zalezy od zmysłów)-desubstancjalizuje się -jego rola:jako kateg. fnkcjonalizująca tj analizuje dane zmysłowe
-dzieli nauki na formalne i empiryczne
-wady empiryzmu - zawodność zmysłów, zawodność indukcji- ze skończonej liczby przyp.nie dojdzie się do ogólnej zasady........................... logicznie- (łabędzie) nie można zbadać wszystkich \przypadków-nauka jak np. biologia niesłuszne
EMPIRYZM logiczny- neopozytywizm: koło wiedeńskie -tezy koła *filozofia się nie sprawdza-nieweryfikowalna empiryczne tylko to co jest sprawdzalne empiryczne może być prawdziwe *prawa naukowe musza być sprawdzalne empiryczne *def.obiektywności naukowej-odróżnienie twierdzeń od wartościowania *poruszali problem demarkacji-tj granicy naukowości np. czym jest czesc filozofii,która jest nauka *kryterium naukowości-weryfikolnośc tj empiryczna sprawdzalność czy zdania są sensowne(maja status wypowiedzi naukowych) gdy są empiryczne sprawdzalne,gdy można wskazać warunki sprawdzalności(czy na Marsie jest życie) -jest to pyt. naukowe bo można wskazac warunki przy których jest sprawdzalne(budowa rakiet)
Zdanie protokolarne - najprostsze zdanie obserwacje „protokół z obserwacji” można sprawdzic ich wartość logiczna, dotycza czystych faktów bez wartosciowanie (wniosek-zakłada się istnienie takich czystych faktów)
Fundamentalizm epistemologiczny - czyste fakty baza poznania wiedza=kumulacja faktów
*o prawidłowości zdań rozstrzygają dosw. Zmysłowe
-wady-zdania ogólne sa nieweryfikowalne *prawa przyrody-niesprawdzalne, niepraktyczne „każde dosw. jest interpretowane w świetle jakiejś teorii”
Popper- wybitny metodolog, racjonalizm krytyczny jako nowoczesna metoda poznania, tezy-* wiedzanie musi być ostatecznianiepodważalna *obserwacja jest zawsze wybiórcza *zdania empiryczne nie sa wolne od teorii(nie ma czystych faktów poza teoria)
-ten sam fakt może być różnie interp. Przez rozne teorie
antyinwidualizm- rozwój wiedzy nie dzieje się poprzez indukcyjne uzasadnienie lecz przezkrytyke i wysuniecie i eliminacje hipotez
*kryterium demarkacji-łatwo potwierdzic teorięjakis fakt nie można zawsze znalezc-zalozenie dobrej teorii jest możliwość jej obalenia
*zdania obserwacyjne-bazowe, sprawdzalne empiryczne - z nich można wyciągnąć twierdzenie o faktach - ich zbiór to empiryczna zawartość teorii(jeśli zawiera choc jedno zdanie fałszywe-teoria fałszywa)
sprawdzalność teorii- *weryfikacja-nie jest ostateczne prawdziwa, *falsyfikacja-ostateczna jednoznaczne pewna(obala teorie)(kryterium demarkacji dla poppera)
*asymptotyczna koncepcja prawdy
2 podejsci do metodologii nauk- Monizm- (naturalizm)ma wzór nauk przyrodniczych -jedna metoda dla wszystkich nauk(matma logika-spencer,comte,mill) dualizm-(antynaturalizm) akceptowanie tworzenia nowych metodologii(pilthay)
osobliwość nauk społ.- podział na nauki nomotetyczne i idiograficzne - *partykularizm-antyteza(w perspektywizmie i subiektywizmie) *kondycjonalizm-jednostkowe twierdzenie, ze sa uwarunkowane ale nie ma przyczyn *lokalizm-prawa w naukach społ. Nie obowiązjua w kazdej sytuacji *funkcjonalizm-celem nauk społ jest wyjasnienie faktów w oparciu o pewne uogólnienia ( nauki spol nie mogą się odciac od uogólnień. Fakty włączamy w całość która nadaje im znaczenie
Teoria wiedzy
Co to jest wiedza (poznanie), to problem definicji wiedzy, a co jest wiedzą, to problem kryterium wiedzy. Jak dotrzeć do wiedzy, czyli jaka jest właściwa droga poznawania, to problem sposobu poznania. Rozdzielając dwa główne nurty w tej kwestii rozróżnia się: empiryzm genetyczny mówiący, że źródłem poznania jest doświadczenie i racjonalizm genetyczny który twierdzi, że jest nim rozum. Spór toczy się też o to, czy istnieje wiedza wrodzona, czy nabywamy ją wraz z doświadczeniem, czyli o pochodzenie poznania. I tu mamy też dwa główne stanowiska: empiryzm genetyczny(aposterioryzm) i racjonalizm genetyczny(aprioryzm, natywizm). Naturą poznania naukowego zajmuje się filozofia nauki Czy wiedza jest w ogóle możliwa i jak bronić się przed zarzutami sceptycznymi to problem sceptycyzmu
Teoria prawdy
Tak jak w przypadku teorii wiedzy, teoria prawdy poszukuje jej definicji i kryterium bycia prawdą. Czy prawda istnieje i czy jest poznawalna, to zagadnienia blisko spokrewnione z problemem sceptycyzmu
Dedukcja to rodzaj rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. Rozumowanie dedukcyjne w odróżnieniu od rozumowania indukcyjnego jest w całości zawarte wewnątrz swoich założeń, to znaczy nie wymaga tworzenia nowych twierdzeń czy pojęć, lecz jest tylko prostym wyciąganiem wniosków. Jeśli jest przeprowadzone poprawnie, zaś zbiór przesłanek nie zawiera zdań fałszywych, to wnioski wyciągnięte w wyniku rozumowania dedukcyjnego są nieodparcie prawdziwe i nie można ich zasadnie zakwestionować
Popper- Krytykował zasadę sensowności a zamiast weryfikacji zaproponował falsyfikowalność jako kryterium wiedzy naukowej. Uważał, że celem nauki jest zbliżanie się do prawdy poprzez zwiększanie prawdopodobieństwa i wyznawał ewolucjonizm traktując wiedze jako narzędzie w procesie ewolucji.
John Locke przeciwstawił Kartezjuszowi i jego koncepcji wiedzy wrodzonej wizję umysłu jako niezapisanej tablicy (tabula rasa), która zapisuje się dopiero w wyniku doświadczenia. Tak jak Kartezjusz nie kwestionował doświadczenia wewnętrznego i twierdził, że w bezpośrednim doświadczeniu mamy dostęp do wiedzy pewnej. To on właśnie rozróżnił doświadczenie na zewnętrzne (wrażenia zmysłowe) i wewnętrzne (refleksja). Intuicja działająca w obrębie pamięci daje według niego pewność poznawczą i jest podstawą logiki oraz matematyki. Idee dostarczane przez nią są proste. Idee złożone powstają w wyniku abstrakcji z prostych. Niepewność tkwi w poznaniu zewnętrznym.Głosił przyczynową teorie percepcji mówiąc, że idee mają przyczyny w poznaniu zewnętrznym. Argumentował za tą teorią, że zmysły nie wytworzyłyby wrażeń bez przyczyny i dowodził jej słuszności z różnicy między ideami powstającymi w umyśle i ideami-wrażeniami, na które nie mamy wpływu.
Kartezjusza krytykował Thomas Hobbes który dowodził, że z cogito nie wynika w żaden sposób twierdzenia o niezależności umysłu.
Arystoteles był autorem koncepcji wiedzy jako systemu dedukcyjnego, w którym wychodzimy od przesłanek (aksjomatów) i wyprowadzamy kolejne twierdzenia za pomocą dedukcji. Wiedza według jego modelu miała być ogólna i pewna. Wiarę w episteme Stagiryta łączył z przekonaniem, że poznanie pochodzi z doświadczenia, choć rozum jest czymś w rodzaju jego moderatora.
Podzielił nauki na teoretyczne (theoria), praktyczne (phronesis) i poietyczne (poetike). Stworzył podstawowe narzędzia logiczne dla nauki, teorię retoryki i ugruntował pojęcia takie jak spostrzeżenie, pamięć, doświadczenie i poznanie naukowe.
Platon był twórcą klasycznej teorii wiedzy jako prawdziwego, dobrze uzasadnionego sądu (Teajtet). Rozróżnił *wiedzę (episteme}, której przedmiotem są idee i stosunki między nimi a jest ogólna i pewna oraz dzieli się jeszcze na: intuicyjną (noesis) prowadzącą do poznania Dobra idyskursywną (dianoia), oraz*mniemanie (doksa) pochodzące od zmysłów i szczegółowe, które może być tylko prawdopodobne, ale nie jest ignorancją (bezprzedmiotową opinią) (Państwo).Pochodzenie wiedzy tłumaczył koncepcją preegzystencji dusz i metempsychozą, a więc był twórcą koncepcji wiedzy wrodzonej