Blok H.
Pytanie nr 17 - Problem irlandzki w XX wieku
I wojna światowa zaktywizowała Irlandczyków - masowo włączali się oni do armii brytyjskiej.
W 1916 roku wybucha Powstanie Wielkanocne wymierzone w Brytyjczyków, jednak powstaniu sprzeciwia się Irlandia Północna zwana Ulsterem, opowiadali się oni za dalszym zachowaniem związków z Wielką Brytanią, wojna domowa i rozejm w 1921 roku - traktat londyński 1922 - Wolne Państwo Irlandzkie o statusie dominium w obrębie Korony pozostaję Irlandia Północna.
Pełną niepodległość Irlandia uzyskała w 1949 roku.
Problemem po uzyskaniu niepodległości okazało się zjednoczenie wyspy
Irlandia Północna - podział na katolików (nacjonaliści i republikanie) oraz protestantów (unioniści). Ekstremiści katoliccy rozpoczęli działania mające doprowadzić do zjednoczenia kraju (Irlandzka Armia Republikańska).
Próba zaciśnięcia współpracy pomiędzy katolikami i protestantami, sprzeciw Iana Pasleya (biskup)
Lata 60 to okres krwawych ulicznych walk, które przerodziły się w wojnę domowa. Rząd brytyjski z jednej strony próbuje negocjować z drugiej zaś stosuje rozwiązania militarne. W Irlandii Północnej dochodzi do marszów obywatelskich, przeprowadzanych przez obie strony.
1968 - program reform mający poprawić warunki w Irlandii Północnej.
1969 - wojska brytyjskie wkraczają do Ulsteru
Na początku lat 70 następuje zaognienie sytuacji - Krwawa Niedziela - 30 I 1972 - brytyjscy żołnierze zabijają 13 uczestników pokojowej demonstracji, IRA rozpoczęło walkę nie tylko z policją i wojskiem, ale także z innymi organizacjami.
W 1972 rząd brytyjski zawiesił działanie parlamentu północnoirlandzkiego (direct rule - rząd brytyjski przejmuję bezpośrednio władzę w Irlandii Północnej, taki stan do 1999)
1973 - porozumienie z Sunningdale, porozumienie w kwestii statusu Irlandii Północnej - Rada Irlandii (wymiar irlandzki i wymiar brytyjski)
IRA swoje działania przeniosła na tereny całej Wielkiej Brytanii, serie zamachów na obiekty publiczne, przeważnie przed zamachami dzwoniono i ostrzegano przed ładunkiem. Więźniowie IRA rozpoczęli także strajki głodowe.
1985 - porozumienie z Hillsborough - traktat między Irlandią, a Wielką Brytanią - Irlandia ma prawo do przedstawiania poglądów i propozycji w kwestii rządu i administracji Irlandii Północnej
1993 - deklaracja z Downing Street - przestrzeganie woli większości jako głównej przesłanki do kształtowania się przyszłości Irlandii Północnej. Określenie zasad dialogu irlandzko-brytyjskiego.
W 1994 IRA ogłosiła rozejm, który pozwolił na rozpoczęcie negocjacji, został on zerwany w 1996 roku. W tym czasie działalność rozpoczęła Nowa IRA.
W 1997 - negocjacje rozpoczęte przez Tonego Blaira wraz z przedstawicielami Sinn Feinn - Gerrym Adamsem i Davidem Tramblem, dojście do porozumienia.
Tzw. porozumienie wielkopiątkowe - połączenie Ulsteru z Irlandią ma być zaakceptowane przez większość mieszkańców, akceptacja odrębności katolickich Irlandczyków, główny organ władzy - parlament - brak całkowitej dominacji protestantów, powstaje Rada Północ - Południe - przedstawiciele Irlandii i Ulsteru, więźniowie IRA wychodzą na wolność.
Porozumienie zostało przyjęte w referendum zarówno w Irlandii jak i Irlandii Północnej.