17. Początki szkoły - Grecja i Rzym
GRECJA
Pierwsze szkoły były dla wszystkich wolnych Greków. Miały one charakter całkowicie prywatny. Przepisy z VI w. p. n. e. ustalały obowiązek uczenia chłopców pisania i pływania, posiadania przez każdego ucznia swojego pedagoga- niewolnika, który odprowadzał do szkoły, pilnował go, opiekował się nim
Dzieci wolnych Ateńczyków od 7 roku życia poddawani byli systematycznej nauce. Dziewczęta uczyły się w domu. Stawiano na wychowanie fizyczne, moralne i umysłowe
7 - 10 uczeń pod opieką gramatysty uczy się czytania i pisania, poznaje lektury.
10 - 14 Pod opieką littarysty (kattarysty) - nauczyciela muzyki, uczono się gry na harfie, lirze, śpiewu. Pod opieką pajdotryby uczy się paidei (osiągnięcia stanu idealnego, równowagi między wychowaniem fizycznym i umysłowym).
14 - 18 gimnazjum nacisk na wychowanie fizyczne
18 - 20 efebia przysposobienia wojskowego
RZYM
7 - 12 - szkoła trywialna, gdzie uczy literator: czytanie i pisanie, i kalkulator: liczenie, tabliczka mnożenia, cyfry rzymskie szkoła bezpłatna; dla wszystkich (chłopcy i dziewczynki, biedni też)
12 - 15 - szkoła gramatyczna, już tylko dla chłopców, nauczyciel - gramatysta - pisanie mów, listów urzędowych; zasadniczo bezpłatna, dla większości to koniec szkoły
15 - 18 - szkoła retoryczna, dla najbogatszych, płatna, celem jest wykształcenie mówcy; retor uczy poprawnej wymowy, nauczyciel jest zazwyczaj Grekiem
18. Ojcowie Kościoła a problematyka wychowawcza - św. Hieronim, św. Augustyn
św. Hieronim 4-5 w.n.e - autor Wulgaty (tłumaczenie Biblii na łacinę)
w wychowaniu z jednej strony propagował ascetyzm, z drugiej cenił wykształcenie ogólne (literacko - językowe) i uważał je nawet stosowne dla dziewcząt (zakonnice). Dopuszczał odpowiednie wykorzystywanie „pogańskiej kultury literackiej ”
św. Augustyn 4-5 w.n.e - W 374 założył szkołę retoryczną w rodzinnej Tagaście, w 375 został nauczycielem retoryki w Kartaginie, dzieło: Wyznania
Przykład nowego podejścia do okresu dzieciństwa, zainteresowania jego bogactwem i złożonością. Postulował ograniczenie programu nauczania do Biblii oraz zastąpienie w szkole dzieł pisarzy klasycznych utworami religijnymi. Widział potrzebę kształcenia umysłu na naukach wyzwolonych dla lepszego zrozumienia Biblii. Kościół odnosił się niechętnie do szkolnictwa starożytnego, było ono bowiem w sprzeczności z nowymi, chrześcijańskimi ideałami wychowawczymi.
19. Stosunek Kościoła do oświaty we wczesnym średniowieczu
wczesne średniowiecze (od końca V wieku - do końca X wieku)
Po upadku starożytnych szkół retorycznych życie umysłowe wczesnego średniowiecza skupiało się głównie w klasztorach. We wczesnym średniowieczu, w czasach chaosu i nieskończonych wojen, biskupi oraz mnisi stawali się nie tylko przywódcami religijnymi ale także i politycznymi, propagowali kulturę i oświatę .Benedyktyni stanowili we wczesnym średniowieczu elitę intelektualną Europy Zachodniej. Dzięki ich bibliotekom, skryptoriom oraz szkołom ocalało wiele dzieł starożytnych.
Tylko biedni mieli iść do nieba, zwykli ludzie się nie uczyli, Kościół zabraniał się uczyć, tylko duchowni mogli.
20. Oświata w państwie Karola Wielkiego
K. Wielki dostrzegając potrzebę wiedzy i chcąc przeciwdziałać szerzącej się ciemnocie i zacofaniem postanowił istniejące w jego państwie kościoły i klasztory uczynić ogniskiem oświaty. Postanowił podnieść poziom życia moralnego kleru i mnichów klasztornych, a gdy jego działania zaczęły wydawać rezultaty, przystąpił do pierwszych prób organizowania szkół przy kościołach.
Nakazywał biskupom, aby zapewnili duchowieństwu podległemu sobie minimum wiedzy. Wszystkie klasztory miały otworzyć szkoły dla uczenia chętnych czytania, pisania, rachunków i śpiewu, klasztory miały oddawać podręczniki do użytku uczniów.
Karol Wielki kładł nacisk na szerzenie nauk świeckich i podkreślał ich przydatność przede wszystkim dla życia państwowego.
21. „Szkoła pałacowa” na dworze Karola Wielkiego
Na dworze Karola Wielkiego powstała szkoła pałacowa. Jej założenie było dużym przedsięwzięciem. Władca sprowadził w tym celu z odległych stron wykształconych ludzi duchownych i świeckich. Pomagali mu oni w tworzeniu owej szkoły i byli doradcami Karola w sprawach związanych ze szkolnictwem i nauką.
W 774 r. przybyli na jego dwór gramatycy Paulin z Akwilei wraz z Piotrem z Pizy.
W 782 r. na dworze Karola pojawili się diakoni z Włoch Alkuin i Paweł. Najważniejszą rolę odegrał Alkuin, który później prowadził szkołę pałacową. W szkole tej naukę pobierali synowie Karola Wielkiego, jego córki oraz żona; wielu krewnych monarchy, a także potomkowie ważnych urzędników w państwie, którzy mieli zagwarantowane już urzędy zarówno kościelne, jak i świeckie.
Program, jaki realizowano w tej szkole stał się wzorem dla programu innych ówczesnych szkół. Zawierał on - 7 sztuk wyzwolonych, naukę pisania dokumentów państwowych. Szczególny nacisk kładziono na matematykę i astronomię oraz medycynę i architekturę. Zakres przedmiotów nauczanych w szkole pałacowej był zbliżony do tego, co reprezentowały ówczesne uniwersytety. Wysoki poziom nauczania miał na celu wykształcenie dużej liczby światłych ludzi, którzy mieli służyć państwu.
22.Renesans karoliński
Przypadający na przełom VIII i IX w. okres rozwoju kultury europejskiej, w którym nastąpiła ponowna recepcja kultury starożytnej. Termin "renesans karoliński" ma charakter pozytywnie wartościujący i wskazuje (podobnie jak termin "renesans XII wieku" czy "renesans ottoński") na pewne podobieństwa do renesansu wieku XV i XVI.
Program kulturowy podjęty przez otoczenie cesarza Karola Wielkiego na przełomie VIII i IX wieku miał na celu powrót do wzorców kultury antycznej. Odnowiono też klasyczną łacinę, która w ten sposób ostatecznie oderwała się od języków romańskich. Dzięki mecenatowi cesarskiemu i zdolnościom organizacyjnym Alkuina znacznie rozwinęła się sieć szkół; rozkwitły - odnowione - literatura i malarstwo. Powstało wiele monumentalnych budowli, nawiązujących stylem do budowli starożytnego Rzymu (architektura karolińska, np. katedra w Akwizgranie).
23.Powstanie i rozwój szkolnictwa w okresie średniowiecza
Pierwsze wielkie poczynania na rzecz zahamowania pochodu ciemnoty i zacofania, odrodzenia i nauk i szkolnictwa podjął na początku IX wieku Karol Wielki. Organizację oświaty rozpoczął od utworzenia szkoły pałacowej. Począwszy od X wieku rozpoczyna się okres gwałtownego rozwoju szkolnictwa, szczególnie w miastach włoskich, świadczy o tym fakt iż w połowie XIII wieku w szkołach Florencji uczyło się ponad 10 tys. Chłopców i dziewcząt. Działały tam szkoły zawodowe, uczące między innymi potrzebnej w handlu matematyki, oraz liczne łacińskie szkoły średnie. Po włoskich, szkoły mieszczańskie rozwijały się najliczniej w Anglii, Niemczech, Francji. Cechą szkół miejskich, która szczególnie różniła je od szkół kościelnych, było zwracanie uwagi na użyteczność treści nauczania i język obcy. Na rozwój szkolnictwa miał też wpływ Sobór Laterański z 1215 r., mówiący o tym że przy każdej parafii ma znajdować się szkoła. To okres, w którym powstają pierwsze uniwersytety (Boloński, Sorbona)
24. Średniowieczne rodzaje szkół:
Szkoły katedralne
Powstawały w siedzibach biskupów. Obowiązywał program 7 sztuk wyzwolonych, którego poszczególne przedmioty ulegały pewnej ewolucji .zmienił się kanon lektur .Nauka trwała 6 lat .
Szkoły kolegiackie
Powstały z fundacji prywatnych przy większych kościołach. Nauka na poziomie trivium oraz dodawano wybrane elementy quadrivium Nauczanie jak w szkołach katedralnych i klasztornych. Scholastyk na wzór kapituły katedralnej.
Szkoły parafialne
Zakładało je duchowieństwo świeckie i zakonne. Głównym celem szkoły było wychowanie i nauczanie religii. Na poziomie trivium. Naucza duchowieństwo.
Szkoły klasztorne - zakładane były przez opatów klasztoru (cystersów, benedyktynów),
Dla dzieci duchownych (wewnętrzne) i dzieci świeckich (zewnętrzne).
25.Metody wychowawcze i metody nauczania w średniowieczu
Metody wychowania w średniowieczu były bardzo surowe. Wpajano zwłaszcza cnotę pokory i posłuszeństwa. Kary cielesne były bardzo rozpowszechnione. W szkole panowała ścisła dyscyplina. Nauczyciel był „panem i władcą oświeconym”, nie można było z nim dyskutować. Przekazywanie suchej wiedzy.
Główną metodą nauczania była metoda scholastyczna, polegająca na uczeniu się na pamięć bez zrozumienia. Scholastyka powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy.
Metoda scholastyczna polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw, rygorystyczne stosowanie jednego, ustalonego sposobu rozumowania. Podstawowe założenie scholastyki: Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można je jednak uzasadnić za pomocą rozumu