PROGRAM ZAJĘĆ REWALIDACYJNYCH

Program indywidualnych zajęć rewalidacyjnych dla dziecka sześcioletniego z niepełnosprawnością ruchową wynikającą z MPD. Opracowując ten program kierowałam się potrzebami uczennicy, która jest dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową spowodowaną mózgowym porażeniem dziecięcym. Uczennica uczęszcza do klasy „0” w Szkole Podstawowej. U dziewczynki obserwuje się spastyczność kończyn górnych i dolnych. Objawy porażenia widoczne są najbardziej po prawej stronie ciała - prawa ręka drżąca, prawa noga sztywna, uniemożliwiająca sprawne bieganie, skakanie i chodzenie.

Wstęp

Rewalidacja - (łac. re - znów, valius - mocny) jest to oddziaływanie do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazem. Zajęcia rewalidacyjne są przeznaczone dla uczniów, u których stwierdzone uszkodzenia utrudniają opanowanie określonych umiejętności.

Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych:
· maksymalne usprawnianie tych wszystkich funkcji fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone,
· optymalne korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych, defektów i zniekształceń,
· kompensowanie, czyli wyrównanie przez zastępowanie,
· dynamizowanie rozwoju - stymulowanie.

Charakterystyka dziecka

Opracowując ten program kierowałam się potrzebami uczennicy, która jest dzieckiem z niepełnosprawnością ruchową spowodowaną mózgowym porażeniem dziecięcym. Uczennica uczęszcza do klasy „0” w Szkole Podstawowej. U dziewczynki obserwuje się spastyczność kończyn górnych i dolnych. Objawy porażenia widoczne są najbardziej po prawej stronie ciała - prawa ręka drżąca, prawa noga sztywna, uniemożliwiająca sprawne bieganie, skakanie i chodzenie. Dziewczynka jest w normie intelektualnej bez dodatkowych dysfunkcji. Pozostaje ona pod stałą opieką neurologa i psychologa w Poradni Psychologicznej. Ponadto poddawana jest systematycznie rehabilitacji. Na wniosek matki dziewczynki Zespół Orzekający Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej wydał orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci z niepełnosprawnością ruchową na czas nauki w szkole podstawowej. Podstawą wydania orzeczenia była niesprawność ruchowa dziewczynki wynikająca z mózgowego porażenia dziecięcego. Zespół orzekający zalecił, że uczennica powinna kontynuować naukę w szkole ogólnodostępnej przy zapewnieniu pomocy w poruszaniu się oraz indywidualnych zajęć rewalidacyjnych. Dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę zorganizowała indywidualne zajęcia rewalidacyjne w wymiarze dwóch godzin tygodniowo.

1. Założenia wstępne

Program przeznaczony jest dla nauczycieli i terapeutów.

2. Cele ogólne programu:
Ø stymulowanie rozwoju ucznia,
Ø wyrównywanie, uzupełnianie braków i niedoborów,
Ø kształcenie dojrzałości dziecka do nauki czytania, pisania i liczenia

3. Cele szczegółowe programu:
Ø ocena rozwoju ucznia,
Ø kształcenie sprawności ruchowej i manualnej przygotowującej do nauki czytania i pisania,
Ø usprawnianie percepcji wzrokowej i słuchowej, oraz koordynacji
Ø rozwijanie zainteresowań uczennicy,
Ø współpraca z nauczycielami uczącymi dziecko i rodzicami,
Ø utrwalenie znajomości liter alfabetu pisanego i drukowanego,
Ø kształcenie słuchu fonematycznego,
Ø rozwijanie umiejętności dokonywania analizy i syntezy
Ø doskonalenie graficznej strony pisma.

4. Przewidywane osiągnięcia - ucznia cechuje dojrzałość do szkoły:
Dojrzałość fizyczna
§ jest ogólnie sprawna ruchowo, posiada sprawność manualną i koordynację wzrokowo - ruchową,
§ jest odporna na choroby i zmęczenie,
Dojrzałość emocjonalna i społeczna
§ jest samodzielna,
§ chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami,
§ jest obowiązkowa i wytrwała, opanowana emocjonalnie,
§ umie skupić się podczas zabawy i pracy,
Dojrzałość umysłowa
§ chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem,
§ dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku,
§ rozumie i wykonuje polecenia nauczyciela skierowane do całej klasy,
§ posiada umiejętność swobodnego wypowiadania się, opowiadania,
Dojrzałość do nauki czytania i pisania
§ umie dokonywać analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej wyrazów,
§ ma pamięć ruchową,
§ zna litery alfabetu drukowanego i pisanego, oraz znaki matematyczne
Dojrzałość do nauki matematyki
§ rozumie i umie określić stosunki czasowe, przestrzenne i ilościowe
§ klasyfikuje przedmioty wg przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru,
§ umie na konkretach dodawać i odejmować w zakresie 10.

5. Formy i metody pracy stosowane w trakcie realizacji programu:
· zabawa,
· gry i zabawy ruchowe,
· słuchanie muzyki,
· kinezjologia edukacyjna,
· trening audio - wizualny,
· gimnastyka mózgu,
· ćwiczenia integracji sensoryczno - motorycznej,
· metody słowne,
· gry dydaktyczne,
· praca podręcznikiem,
· praca komputerem,
· praca z podręcznikiem,
· prace manualne

6. Etapy pracy rewalidacyjnej:

§ Wstępna diagnoza pedagogiczna ucznia. Ocena rozwoju; stanu zdrowia, rozwoju ruchowego i manualnego, myślenia, orientacji w otoczeniu, przestrzeni, na płaszczyźnie, oraz kierunkach, orientacji w schemacie swojego ciała, rozwoju uwagi, pamięci, mowy, percepcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji ruchowej, wzrokowo - ruchowej, wzrokowo - słuchowej. Jest to okres poznawania dziecka i szczegółowego planowania pracy, ustalania działań w szkole przez nauczycieli, oraz zadań rodziców w domu.

§ Etap wstępny (przygotowawczy) - na materiale bezliterowym. Jest to wyrobienie gotowości do nauki, przyzwyczajanie do wysiłku, kontakt z rówieśnikami, przyzwyczajanie do pokonywania trudności, oraz intensywna stymulacja sensoryczno - motoryczna.

§ Etap właściwy - ćwiczenia na materiale literowym. Jest to okres kształtowania umiejętności szkolnych tj. czytanie, pisanie, liczenie.

§ Podsumowanie pracy - ocena rozwoju ucznia - ewaluacja. Dokonuje się oceny pracy przy pomocy próbek testów, którymi oceniano rozwój dziecka przed przystąpieniem do pracy rewalidacyjnej. Na podstawie analizy porównawczej materiału diagnostycznego, oraz kart obserwacji, zgromadzonych prac dziecka będzie można dokonać ewaluacji programu - wyciągnąć wnioski.

ETAP WSTĘPNY REWALIDACJI (PRZYGOTOWAWCZY)
- zadania i ćwiczenia na materiale bezliterowym

I. Kształcenie sprawności ruchowej i manualnej przygotowującej do nauki pisania, czytania i liczenia.

Zadania - ćwiczenia
1. Usprawnianie motoryki dużej i stymulacja zmysłów - ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej i z zakresu integracji sensoryczno - motorycznej.
2. Aktywizacja układu nerwowego, integracja pracy mózgu - ćwiczenia gimnastyki mózgu, trening audio - wizualny.
3. Usprawnienie motoryki ręki.
a) Rozluźnienie napięcia mięśni ramienia i przedramienia - ćwiczenia rozmachowe.
b) Usprawnienie małych ruchów ręki; dłoni, nadgarstka i palców - ćwiczenia manualne.
c) Usprawnienie drobnych ruchów ręki (wzmocnienie chwytu pisarskiego) - ćwiczenia graficzne.
4. Usprawnienie koordynacji obu rąk i wzroku - ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej

II. Usprawnianie percepcji wzrokowej i koordynacji wzrokowo - ruchowej.

Zadania - ćwiczenia
1. Wyrabianie szybkiego rozpoznawania obrazów wzrokowych - ćwiczenia funkcji wzrokowej na materiale obrazkowym, program „Klik uczy czytać”
2. Wyrabianie umiejętności różnicowania podobnych obrazów wzrokowych - ćwiczenia funkcji wzrokowej na materiale obrazkowym.
3. Kształcenie spostrzegawczości i orientacji przestrzennej - ćwiczenia na materiale geometrycznym.
4. Doskonalenie związków wzrokowo - ruchowych - ćwiczenia koordynacji wzrokowo - ruchowej.

III. Ćwiczenia percepcji słuchowej.

Zadania - ćwiczenia
1. Kształcenie umiejętności koncentracji na bodźcu słuchowym, różnicowaniu dźwięków, pamięci słuchowej - ćwiczenia wrażliwości słuchowe, słuchanie muzyki.
2. Doskonalenie analizy i syntezy słuchowej, koordynacji czasowo - przestrzennej, słuchowo - wzrokowo - ruchowej - ćwiczenia rytmiczne.
3. Tworzenie związków słuchowo - wzrokowej - ćwiczenia słuchu fonematycznego z programu „Klik uczy czytać”.

IV. Rozwijanie zainteresowań dziewczynki.

Zadania - ćwiczenia
1. Rozwijanie myślenia i wyobraźni, oraz języka dziecka i myślenia przyczynowo - skutkowego - słuchanie i opowiadanie tekstów z czasopisma „Kubuś Puchatek”, rozwiązywanie zagadek rebusów z czasopisma, wykonywanie prac manualnych z czasopisma.
2. Kształcenie pamięci słuchowej, wzrokowej i słuchowo - wzrokowo - ruchowej - nauka na pamięć rysowanych wierszyków i rymowanek i wierszy.
3. Doskonalenie rozwoju intelektualnego - ćwiczenia z programem komputerowym „Klik uczy czytać”.

V. Pedagogizacja rodziców.

Zadania - ćwiczenia
1. Wyjaśnienie przyczyn trudności uczennicy - rozmowy z matką.
2. Omówienie celu, zadań, formach pracy na zajęciach rewalidacyjnych - wspólne ćwiczenia z rodzicami dziecka.
3. Angażowanie rodziców do czynnego udziału w rewalidacji.
a) Organizacja zajęć otwartych dla rodziców - udział rodziców w zajęciach otwartych, czynny udział w zajęciach rewalidacyjnych, omawianie celowości i systematyczności pracy z uczniem w domu
b) Przygotowanie na piśmie opisu ćwiczeń do pracy w domu - ustalenie planu pracy w domu.

VI. Współpraca z nauczycielami uczącymi dziecko.

Zadania
1. Wspólne omawianie rozwoju dziecka.
2. Bieżący kontakt z wychowawcą i nauczycielami uczącymi dziecko na temat aktualnych postępów i trudności uczennicy
3. Wymiana osobistych obserwacji, wniosków i sposobów rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych i terapeutycznych.

VII. Współpraca z Poradnią Psychologiczno - Pedagogiczną.

Zadania
1. Omówienie z psychologiem i pedagogiem wyników badań.
2. Uwzględnienie w pracy z uczniem wskazówek terapeutów dotyczących rozwiązywania zadań terapeutycznych, dydaktycznych i wychowawczych.
ETAP WŁAŚCIWY REWALIDACJI
- zadania i ćwiczenia na materiale literowym.

Ćwiczenia i zabawy na materiale bezliterowym kształtujące sprawność ruchową i manualną, oraz usprawniające percepcje słuchową, wzrokową i koordynacje będą wykorzystywane w czasie zajęć drugiego etapu rewalidacji.

I. Utrwalenie znajomości alfabetu pisanego i drukowanego, oraz znaków matematycznych.

Zadania - ćwiczenia
1. Kojarzenie litery z nazwą obrazka i odwrotnie - alfabet ruchomy, pisany i drukowany, zadania z programu „Klik uczy czytać”.
2. Segregowanie liter i odszukiwanie wyrazów w wyznaczonym zbiorze - loteryjki obrazkowe, wyrazowe i sylabowe.
3. Rozpoznawanie liter w wyrazach i tekstach - szukanie wyrazów i liter w tekstach czasopisma „Kubuś Puchatek”, zadania z programu „Klik uczy czytać”.
4. Rozwiązywanie rebusów i zagadek - ćwiczenia z materiałów „Dziecięca matematyka” - E. Gruszczyk-Kolczyńska.
5. Pisanie liter, sylab, wyrazów, zdań - ćwiczenia graficzne.

II. Kształcenie słuchu fonematycznego.

Zadania - ćwiczenia
1. Segregowanie i łączenie obrazków w których nazwy we wskazanym miejscu mają określone głoski lub sylaby - ćwiczenia na materiale obrazkowo - literowym wg. Elżbiety Chmielewskiej „Ćwiczenia i zabawy usprawniające mówienie, czytanie i pisanie”.
2. Układanie pod obrazkiem liter lub sylab, które odpowiadają wskazanym dźwiękom w nazwie obrazka - alfabet ruchomy, domino obrazkowo - literowe.
3. Dobieranie napisów do obrazków lub wyrazów - program „Klik uczy czytać”, obrazki i wyrazy.
4. Układanie wyrazów z rozsypanki wyrazowej - rozsypanki obrazkowo - wyrazowe.

III. Rozwijanie umiejętności dokonywania analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej.

Zadania - ćwiczenia
1. Łączenie liter w sylaby otwarte i zamknięte.
2. Podział wyrazów na sylaby.
3. Wyszukiwanie sylab w zbiorze wyrazów.
4. Tworzenie wyrazów jednosylabowych i wielosylabowych
5. Ćwiczenia w pisaniu z pamięci i ze słuchu liter i, sylab i wyrazów.
Ćwiczenia na podstawie książki G. Rachlewicz „Świat przedszkolaka. Uczymy się czytać i pisać”, program komputerowy „Klik uczy czytać”

IV. Doskonalenie graficznej strony pisma.

Zadania - ćwiczenia
1. Kreślenie wzorów liter i wyrazów po śladzie - ćwiczenia w podręczniku „W Literolandii”, na szarym papierze.
2. Obrysowywanie wzorów liter, lepienie z plasteliny - ćwiczenia praktyczne.

V. Doskonalenie elementarnych umiejętności matematycznych.

Zadania - ćwiczenia
1. Liczenie.
2. Utrwalenie zapisu i kolejności liczb.
3. Porządkowanie elementów w zbiorach.
4. Rozróżnianie kształtów figur geometrycznych.
5. Porównywanie wielkości.
6. Dodawanie i odejmowanie w zakresie 10.
- Ćwiczenia z programem komputerowym „Klik uczy liczyć w zielonej szkole”
- Ćwiczenia na podstawie książki „Dziecięca matematyka”

Literatura
1. Michałowicz R. (red), „Mózgowe porażenie dziecięce”, Warszawa 1993r.

2. Hannaford C. „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł”, Warszawa 1995r.
3. Mass V. F. „Uczenie się przez zmysły”, Warszawa 2002r.
4. Czajkowska I., Herda K. „Zajęcia kor. - kom. w szkole”. Warszawa 1989r.
5. Gruszczyk-Kolczyńska. E. „Dziecięca matematyka” Warszawa 1997r.
6. Chmielewska E. „Ćwiczenia i zabawy …” Kielce 1995r.
7. Plec A. Skoczylas M. „W Literolandii”. Inowrocław 2004r.
8. Rachlewicz G. „Uczymy się czytać i pisać”. Kraków 2004r.

---