teoria decyzji producenta, Teoria decyzji producenta


Ćwiczenia

TEORIA DECYZJI PRODUCENTA

ISTOTA, CELE I TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA, KOSZTY PRODUKCJI ORAZ DECYZJE PRODUKCYJNE

1. ISTOTA PRZEDSIĘBIORSTWA I CELE JEGO FUNKCJONOWANIA

1.1. Podstawowe cechy przedsiębiorstwa

1.2. Charakterystyka otoczenia przedsiębiorstwa

1.3. Podstawowe cele działalności przedsiębiorstwa

1.4. Główne funkcje przedsiębiorstwa

1.5. Proces produkcyjny w przedsiębiorstwie

1.6. Czynniki wpływające na decyzje produkcyjne przedsiębiorców

1.7. Znaczenie zysku w przedsiębiorstwie

1.8. Efektywność techniczna i ekonomiczna

2. TEORIA PRODUKCJI

2.1. Teoria funkcji produkcji

2.2. Funkcja produkcji w krótkim okresie

2.2.1. Założenia do jednoczynnikowej funkcji produkcji

2.2.2. Produkcja całkowita, przeciętna i krańcowa

2.2.3. Graficzna prezentacja TP, AP, MP oraz zależności między nimi

2.3. Funkcja produkcji w długim okresie

3. KOSZTY PRODUKCJI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

3.1. Pojęcie kosztów produkcji

3.2. Funkcja kosztów produkcji

3.3. Klasyfikacja kosztów produkcji

3.4. Koszty rzeczywiste (explicite), alternatywne (implicite) i ekonomiczne oraz zysk
ekon
omiczny i rachunkowy

3.5. Rodzaje kosztów produkcji przedsiębiorstwa w krótkim okresie związane
z dynam
ika produkcji

3.5.1. Graficzne zobrazowanie kosztów - krzywe kosztów i ich kształt

3.5.2. Krzywe kosztów i zależności między AC i MC

3.6. Koszty produkcji w długim okresie

3.7. Analiza kosztów w przedsiębiorstwie - optimum produkcyjne

4. DECYZJE PRODUKCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW

4.1. Rozmiary produkcji opłacalnej

4.2. Kryteria podejmowania decyzji produkcyjnych

4.3. Decyzje przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynku

4.3.1. Optimum produkcyjne i zysk w warunkach konkurencji doskonałej

4.3.2. Optimum produkcyjne i zysk w warunkach monopolu

4.4. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie

4.5. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w krótkim okresie

5. WYBÓR TECHNOLOGII WYTWARZANIA

5.1. Wariant I - Izokwanta

5.1.1. Malejąca MSTS (marginalna stopa technicznej substytucji)

5.2. Wariant II - Izokoszta

5.3. Optimum ekonomiczne

1. ISTOTA PRZEDSIĘBIORSTWA I CELE JEGO FUNKCJONOWANIA

Przedsiębiorstwo jest głównym ogniwem procesu gospodarczego.

PRZEDSIĘBIORSTWO - organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski ze sprzedaży swoich produktów - dóbr i usług.

  • względnie autonomiczna organizacja dążąca do osiągania korzyści ekonomicznych, składająca się z co najmniej:

  • jednej jednostki regulującej działalność gospodarczą (co produkować, po ile sprzedawać, itp.);

  • jednostki realizującej materialne procesy gospodarcze (produkcję, sprzedaż, transport, itd.). (czasem łączy to jedna osoba).

  • Podmiot gospodarczy prowadzący działalność produkcyjną, handlową lub usługową. Jest on jednostką wyodrębnioną pod względem ekonomicznym, techniczno-organizacyjnym i prawno-organizacyjnym. Zatrudnia różnorodne czynniki produkcji (pracę, kapitał, ziemię) w celu wykonania określonych dóbr lub świadczenia usług, które sprzedaje na rynku innym przedsiębiorstwom, gospodarstwom domowym bądź władzy centralnej lub lokalnej.

Rodzaje przedsiębiorstw

0x08 graphic

1.1. Podstawowe cechy przedsiębiorstwa

Do najważniejszych cech przedsiębiorstwa należy zaliczyć to, iż:

Wyodrębnienie:

Posiada dwa poziomy funkcjonalne:

  1. sferę realną - całokształt nakładów materiałowych i ludzkich uczestniczących
    w procesie produkcyjnym- (ludzie, maszyny, surowce, energia, pieniądze). Efektem ich zastosowania jest produkt; dobro materialne lub usługa.

  1. sferę regulacji - system gromadzenia, przetwarzania i przekazywania
    informacji - (planowania, organizowania, motywacji, kontroli) W tej sferze podejmuje się decyzje w sprawach produkcji (co wytwarzać, przy zastosowaniu jakich czynników, jak i po ile sprzedawać, itd.).

1.2. Charakterystyka otoczenia przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo działa w szerszym otoczeniu ekonomicznym i społecznym - jest ich częścią. Otoczenie zewnętrzne tworzą:

  1. otoczenie realne:

  1. otoczenie regulacyjne:

1.3. Podstawowe cele działalności przedsiębiorstwa

Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie korzyści ekonomicznych czyli zysku. Jest to warunek podstawowy istnienia i rozwoju przedsiębiorstwa.

Zysk = przychody - koszty

Inne cele:

Innych celów nie da się realizować w dłuższym okresie bez odpowiednio wysokiej rentowności.

1.4. Główne funkcje przedsiębiorstwa

W gospodarce i społeczeństwie przedsiębiorstwo pełni określone funkcje:

  1. Funkcję podażową (produkcyjną) - wytwarzanie dóbr i usług i kierowanie ich na rynek.

  1. Funkcję popytową - tworzą popyt na osobowe i rzeczowe składniki produkcji - efekty działalności innych przedsiębiorstw, a także działalności poza gospodarczej - oświaty, nauki, kultury, prawa.

  1. Funkcję społeczną - kształtowanie stosunków międzyludzkich - współpracy i konkurencji, nawyki pracy i gospodarności, edukacja i oddziaływanie na środowisko zewnętrzne, absorbują siłę roboczą, współtworzą kulturę i środowisko społeczne i prawne, itd.

  1. Funkcję rozwoju społeczno - gospodarczego - suma wyżej wymienionych funkcji.

1.5. Proces produkcyjny w przedsiębiorstwie

Główne elementy (problemy) ekonomiczne procesu produkcji w przedsiębiorstwie to:

  1. Cel - korzyści ekonomiczne w formie:

Zysk zależy - przy danym poziomie cen - od:

  1. Posiadanie czynników produkcji. Warunkiem rozpoczęcia procesu produkcji jest
    posiadanie czynników produkcji. Wejście w ich posiadanie odbywa się poprzez zakup
    rzeczowych i ludzkich elementów procesu produkcji (siły roboczej, maszyn, surowców, materiałów pomocniczych, itp.). Stąd problem posiadania kapitału pieniężnego na te
    zakupy, który może pochodzić z dwóch źródeł:

  1. Produkcja (co produkować). Zastosowanie czynników produkcji rozpoczyna proces
    produkcji.

Produkcja - nadawanie nowej formy użytkowej materiałom wprowadzonym do procesu produkcji. Rezultatem są określone produkty czyli dobra lub usługi.

3.1. Fazy jakie przechodzi kapitał przeznaczany na proces produkcji:

Faza I: zakup czynników produkcji (kapitał występuje w formie pieniężnej)

Faza II: produkcja dóbr (kapitał występuje w formie rzeczowej, w postaci surowców,
maszyn, pracowników, itp.)

Faza III: sprzedaż wytworzonych dóbr (kapitał ponownie przybiera postać pieniężną)

NAKŁADY WYNIKI

0x08 graphic

Zadaniem producenta jest taki wybór kombinacji nakładów na produkcję
i efektów z produkcji, aby różnica między nakładami i przychodami była dodatnia
i możliwie jak największa.

  1. Technologia produkcji. Zastosowanie czynników produkcji w procesie produkcji
    odbywa się w określonych technologiach - proporcjach zastosowania poszczególnych czynników właściwych dla danej technologii. Ten sam rezultat można uzyskać przy
    zastosowaniu różnych technologii - o wyborze decydują koszty ich zastosowania
    i uzyskany rezultat. Każdą technologię charakteryzują określone dla niej współczynniki technologiczne, które określają ilości danego zasobu niezbędne do wyprodukowania jednostki wyrobu (usługi).

Technologia - stanowi dla producenta jedynie konieczny środek pozwalający osiągnąć
korzyści ekonomiczne z podjętej działalności produkcyjnej.

  1. Aktywa. Ogół środków będących własnością przedsiębiorstwa jest jego majątkiem.
    Majątek stanowi aktywa przedsiębiorstwa. W zależności od okresu w jakim się one
    zużywają w procesie produkcji, można je podzielić na:

  1. Amortyzacja. Zużywanie rodzi problem ich odnowy - zakupu nowych lub regeneracji istniejących - co powoduje powstawanie kosztów odnowy.

1.6. Czynniki wpływające na decyzje produkcyjne przedsiębiorców

Decyzje produkcyjne przedsiębiorców - stosujących kryterium zysku - zależą od:

Te kwestie stanowią istotę teorii podaży.

Podejmując decyzje produkcyjne przedsiębiorstwo analizuje dwie grupy problemów:

  1. własne (wewnętrzne) uwarunkowania produkcji i możliwości optymalizacji produkcji
    w tych uwarunkowaniach. Takie działania umożliwia analiza:

  1. warunki panujące na rynku (jego strukturę);

W oparciu o wyniki tych analiz - porównując własne możliwości z warunkami
na rynku - przedsiębiorstwo decyduje o przedmiocie, skali, strukturze i technologiach
wytwarzania.

1.7. Znaczenie zysku w przedsiębiorstwie

W gospodarce rynkowej zysk jest podstawą wyborów producenta, kształtuje
stru
kturę produkcji.

Zysk jest w sposób bezpośredni związany z działalnością przedsiębiorstwa:

Każde przedsiębiorstwo musi się rozwijać. Aby było to możliwe firma musi
przeznaczać chociaż część zy
sku na inwestycje, które tworzą podstawy dla osiągania dalszych zysków.

W odniesieniu do działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa można wyróżnić trzy
rodzaje zysku: zysk brutto, netto, zysk pozostający do dyspozycji właścicieli.

Zysk brutto = przychody ze sprzedaży - koszty produkcji i sprzedaży

Zysk netto przedsiębiorstwa = zysk brutto - podatki

Zysk dla właścicieli = zysk netto - obowiązkowe i dobrowolne rezerwy

Przykład:

Sprzedaż, koszty i zyski przedsiębiorstwa „Swarzędzkie Fabryki Mebli” (w 1992 roku, %).

0x08 graphic
Przychody ze sprzedaży

100 %

Koszty zakupu materiałów

49 %

Wynagrodzenia + narzuty

20 %

Pozostałe koszty

18,6 %

Amortyzacja

2,5 %

Zysk brutto*

5,1 %

Podatki od zysku

2 %

Zysk netto pozostający do dyspozycji przedsiębiorstwa

3,1 %

* Podany zysk brutto uwzględnia również zyski z operacji finansowych, koszty operacji finansowych oraz zyski i straty nadzwyczajne.

1.8. Efektywność techniczna i ekonomiczna

Podjęcie decyzji o wytwarzaniu danego dobra lub świadczeniu danej usługi pociąga za sobą konieczność podjęcia decyzji o wyborze technologii produkcji. W teorii ekonomii odróżnia się efektywność techniczną od efektywności ekonomicznej.

Efektywność techniczna - oznacza maksymalizowanie wielkości produkcji z wykorzystaniem danych nakładów na jej prowadzenie. Wiąże się to
z faktem, iż producent nie będzie angażował do produkcji więcej czynników (nakładów) niż to jest konieczne z punktu widzenia danej wielkości produkcji.

Wybór technologii produkcji zgodnie z kryterium efektywności technicznej opiera się na
zasadzie maksymalizowania wielkości produkcji (wyrażonej w jednostkach fizycznych).
W postępowaniu tym uwzględnia się ceny relatywne.

Efektywność ekonomiczna - oznacza takie wykorzystanie nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był jak najmniejszy.

Wybór technologii produkcji zgodnie z kryterium efektywności ekonomicznej opiera się na
zasadzie minimalizowania kosztów wytwarzania (wyrażonej w jednostkach pieniężnych).

Producent, realizując zasadę maksymalnego zysku, postępuje zgodnie z zasadą
efektywności ekonomicznej. Nie podejmie więc decyzji o wyborze takiego procesu
produkcyjnego, który przyczyniłby się do zmarnowania choć części nakładów w postaci czynników produkcji.

2. TEORIA PRODUKCJI

Przychody przedsiębiorstwa zależą od wielkości produkcji i podaży. Produkcja
zależy od nakładów czynników produkcji, co wyraża funkcja produkcji.

2.1. Teoria funkcji produkcji

Zależności pomiędzy wielkością produkcji a nakładami czynników produkcji wyraża funkcja produkcji.

Funkcja produkcji - określa maksymalne rozmiary produkcji przy danym poziomie
nakładów.

Postać wieloczynnikowej funkcji produkcji:

TP = f (F1, F2, ..., Fn)

gdzie: TP - wielkość produkcji,

F - nakłady czynników produkcji.

Z uwagi na czynnik czasu (okres w jakim odbywa się działalność produkcyjna)
można wyróżnić dwa rodzaje czynników produkcji:

  1. stałe - te, których nakład nie zmienia się pomimo, że wzrasta lub maleje wielkość produkcji,

  2. zmienne - takie, których nakład zmienia się wraz ze zmianami rozmiarów
    produkcji.

W ekonomii rozróżnienie dwóch okresów czasu: krótkiego i długiego nie jest
związane z upływem czasu kalendarzowego. Ogólnie przyjmuje się, że:

0x08 graphic

Funkcja produkcji, z uwagi na okres jakiego dotyczy analiza działalności
produkcyjnej przybiera najczęściej postać:

I dla krótkiego okresu II dla długiego okresu

TP = f (L) TP = f (K,L)

gdzie: TP - wielkość produkcji, L - czynnik pracy, K - czynnik kapitału.

Sporządzając wykresy funkcji produkcji w odpowiednich miarach otrzymamy:

  • miarach względnych - krzywą produktu całkowitego albo krócej krzywą produkcji;

  • miarach bezwzględnych - względne zależności pomiędzy tymi wielkościami przedstawiają wykresy krzywych wydajności przeciętnej i krańcowej.

2.2. Funkcja produkcji w krótkim okresie (interpretacja)

2.2.1. Założenia dotyczące analizy jednoczynnikowej funkcji produkcji [TP = f (L)],
są następujące:

2.2.2. Produkcja całkowita, przeciętna i krańcowa

Przyporządkowanie poszczególnym wielkościom produkcji, od­powiadających im
poziomów zatrudnienia (L), daje w efekcie funkcję produkcji całkowitej (TP):

0x01 graphic

Jeżeli poszczególne wielkości produkcji całkowitej (TP) zostaną podzielone przez liczbę zatrudnionych pracowników (L), otrzymuje się produkcję przeciętną (AP):

0x01 graphic

Natomiast przyrost produkcji całkowitej (ΔTP), związany z za­trudnieniem kolejnego pracownika (ΔL), definiuje się jako produkcję krańcową (MP):

0x01 graphic

2.2.3. Graficzna prezentacja TP, AP, MP oraz zależności między nimi

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Zależności między produkcją przeciętną i krańcową

Między poszczególnymi, wymienionymi powyżej funkcjami, istnieją określone
zależności:

  1. produkcja krańcowa jest większa od produkcji przeciętnej wtedy, gdy produkcja przeciętna wzrasta: MP > AP AP

  1. produkcja krańcowa jest mniejsza od produkcji przeciętnej wtedy, gdy produkcja przeciętna maleje: MP < AP AP

  1. produkcja krańcowa jest równa produkcji przeciętnej wtedy, gdy produkcja przeciętna osiąga swoje maksimum: MP = AP AP = max

  1. produkcja krańcowa jest dodatnia wtedy, gdy produkcja całkowita wzrasta:

MP > 0 TP

  1. produkcja krańcowa jest ujemna wtedy, gdy produkcja całkowita maleje:

MP < 0 TP

  1. produkcja krańcowa jest równa zero wtedy, gdy produkcja całko­wita osiąga swoje maksimum:

MP = 0 TP = max

Zależności między wymienionymi funkcjami produkcji wynikają z prawa malejącej produkcji krańcowej (prawa malejących przycho­dów krańcowych).

Prawo malejącej produkcji krańcowej

Zgodnie z prawem malejącej produkcji krańcowej (przy założe­niu niezmienności
pozostałych czynników), nakłady na czynnik zmienny rosną do takiego poziomu, po którego przekroczeniu każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego powoduje powstawanie malejących przyrostów produkcji całkowitych.

Produkcyjność kolejnego czynnika zmniejsza się - MP maleje.

Prawo powyższe dobrze obrazuje funkcja produkcji zaprezentowana w podr. Samuelsona, która obrazuje produkty całkowite i krańcowe dla dwóch czynników:

0x08 graphic

6

346

490

600

692

775

846

5

316

448

548

632

705

775

4

282

400

490

564

632

692

3

245

346

?

490

548

600

2

200

282

346

400

448

490

1

141

200

245

282

316

346

0

1

2

3

4

5

6

Etapy produkcji

Zależności między produkcją całkowitą, przeciętną i krańcową dają podstawy do
wyodrębnienia trzech etapów produkcji:

I etap: występuje od uruchomienia działalności przez przedsiębiorstwo do osiągnięcia w nim takiej wielkości zatrudnienia (L), przy której produkcja przeciętna (AP) jest max.

II etap: występuje od wielkości zatrudnienia, przy któ­rej produkcja przeciętna jest największa
do wielkości zatrudnienia (L), przy której produkcja krańcowa (MP) jest równa zero.

III etap: występuje od takiego poziomu zatrudnienia, przy którym produkcja całkowita
zaczyna maleć, a produkcja krańco­wa (MP) zaczyna przyjmować wartości ujemne.

Produkcja całkowita (TP) wzrasta zarówno w I, jak i w II etapie, na­tomiast w III
etapie - maleje. Dlatego w III etapie przedsiębiorstwo, którego celem jest maksymalizacja zysku, powinno zaprzestać prowa­dzenia działalności.

2.3. Funkcja produkcji w długim okresie

W długim okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne. Pro­ducent poszukuje więc optymalnej kombinacji wszystkich czynników wykorzystywanych w procesie
produkcji. W rzeczywistości gospodar­czej produkcja wymaga nakładu wielu czynników. Jednak podstawową zależnością funkcyjną, którą analizuje się w odniesieniu do procesu produkcji jest funkcja dwuczynnikowa, badająca wpływ na wielkość produkcji dwóch czynników: pracy i kapitału.

Efekty skali produkcji

Tak jak prawo malejących przychodów krańcowych odnosi się do analizy procesu
produkcji w krótkim okresie, tak efekty skali pro­dukcji odnoszą się do procesów produkcji,
w których wszystkie czyn­niki są zmienne, a zmiany dokonują się według stałych proporcji, bez względu na to, czy dany proces produkcji charakteryzuje wysoka praco-, czy kapitałochłonnością.

Istnienie efektów skali produkcji stwierdza się w odniesieniu do analiz
długookresowych, wyróżniając:

3. KOSZTY PRODUKCJI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

W poprzednim zagadnieniu, w oparciu o analizę zależności pomiędzy ponoszonymi
nakładami a uzyskanymi efektami ich zastosowania w procesach produkcji, wyjaśniono jak kształtuje się wielkość produkcji (czyli źródło przychodów przedsiębiorstwa). Bazując na tej wiedzy można analizować drugi człon warunkujący wielkość zysku i decyzje
produkcyjne przedsiębiorstwa, to jest koszty produkcji.

3.1. Pojęcie kosztów produkcji

Koszty produkcji - to zużyte w procesie produkcji i sprzedaży czynniki produkcji
(ich wielkość).

Koszty produkcji - całokształt nakładów - w wyrażeniu pieniężnym - pracy żywej
i nakładów materiałowych zużytych w procesie produkcji
(we wszystkich fazach od zakupu czynników do sprzedaży produktu
- w tym reklama, ubezpieczenia, itp.)

3.2. Funkcja kosztów produkcji

Funkcja kosztów produkcji - relacja między kosztami i odpo­wiednią wielkością
produkcji.

Krótkookresowa funkcja kosztów produkcji ma postać:

TC = f (TP)

gdzie:

TC - koszty całkowite, TP - wielkość produkcji.

Przedstawiona postać funkcji produkcji jest określona przy zało­żeniu, że produkcja
odbywa się w ramach danej technologii oraz doty­czy tylko jednego produktu. W zależności od tego, co jest celem ana­lizy kosztów wyróżnia się funkcję kosztów produkcji w krótkim
i w długim okresie.

3.3. Klasyfikacja kosztów produkcji

Koszty produkcji w przedsiębiorstwie można różnie klasyfikować, mierzyć i oceniać.

Kryterium podziału

Rodzaje kosztów produkcji

Forma wyrażenia

kosztów

  • fizyczna - zużyte w procesie produkcji czynniki,

  • pieniężna - całokształt nakładów pieniężnych na produkcję

  • koszty alternatywne lub zaniechanych możliwości - innych możliwości zastosowania kapitału.

Możliwość

ewidencji

1. koszy księgowe lub wyraźne - wydatki pieniężne przechodzące przez rynek

2. koszty ukryte - nie księgowane, np. praca członków rodziny, przekazanie ziemi lub pieniędzy bez opłaty, itp.

W układzie

rodzajowym

  • materiałowe,

  • amortyzacja,

  • osobowe,

  • inne

Miejsce powstania

  • produkcji podstawowej,

  • produkcji pomocniczej,

  • marketingu,

  • BHP,

  • prac badawczo-rozwojowych (B+R), informacji nauk.- techn.

Kalkulacyjne

  • bezpośrednie - wyliczane bezpośrednio, np. koszt surowca,

  • pośrednie - wyliczane szacunkowo, wg wskaź np.0,1% B+R

Związane

A. bezwzględne

z dynamiką

- całkowite (TC)

- stałe (FC)

- zmienne (VC)

produkcji

B. względne

koszt

przeciętny całkowity

(ATC)

koszt

przeciętny stały

(AFC)

koszt

przeciętny zmienny

(AVC)

koszt krańcowy

(MC)

3.4. Koszty rzeczywiste (explicite), alternatywne (implicite) i ekonomiczne oraz zysk
ekonomiczny i rachunkowy

Koszty rzeczywiste - związane są z zakupem czynników wykorzystywanych do produkcji (praca, kapitał, ziemia, technologia itp.). Koszty te otrzymuje się mnożąc ilość nabywanych czynników przez cenę jednostkową.

Koszty rzeczywiste, będące faktycznymi wydatkami na zakup czynników produkcji są nazywane również kosztami explicite.

Koszty alternatywne - koszty związane z utratą korzyści z uwzględnieniem dostęp­nych
zasobów zakupionych na rzecz innej działalności.

Koszty te nazywane są również kosztami implicite.

Jednym z elementów kosztów implicite jest zysk normalny. Sta­nowi on tę część
zysku, którą otrzymuje przedsiębiorca-właściciel, przeznaczający środki finansowe na zakup czynników produkcji.

W mikroekonomii z podziałem kosztów na rzeczywiste i alter­natywne związana jest
ściśle kategoria kosztów ekonomicznych.

Koszty ekonomiczne - wartość wszystkich czynników wykorzy­stanych w procesie
produkcyjnym. Wartość tę określa koszt najlepsze­go,
alternatywnego wykorzystania tych czynników.

Można stwierdzić, że koszty ekonomiczne to suma kosztów explicite i implicite oraz zysk normalny, czyli ta część zysku, którą otrzymuje przedsiębiorca anga­żujący swoje
środki:

koszty ekonomiczne = koszty explicite + koszty implicite + zysk normalny

Zysk ekonomiczny (czysty zysk ekonomicznym) - zysk otrzymany z tak zwanego zysku
normalnego.

Otrzy­muje się go po odjęciu kosztów ekonomicznych od przychodów cał­kowitych przedsiębiorstwa:

zysk ekonomiczny = przychody całkowite - koszty ekonomiczne

Zysk rachunkowy (rzeczywisty) - jest najczęstszą kategorią zysku, który otrzymuje się
odejmując koszty rzeczywiste (explicite), ponie­sione
na działalność produkcyjną, od przychodów
całkowitych przedsiębiorstwa.

zysk rachunkowy przedsiębiorstwa = przychody całkowite - koszty rzeczywiste

3.5. Rodzaje kosztów produkcji przedsiębiorstwa w krótkim okresie związane
z dynamika produkcji

Wielkość różnych rodzajów kosztów ma swoje uzasadnienie w rozmiarach nakładów ponoszonych na określoną ilość produkcji (patrz funkcja produkcji).

  1. Bezwzględne

Koszt całkowite (TC) - suma nakładów (wydatków) ponoszonych w związku z produkcją
dóbr i usług. TC = VC + FC

Miarą kosztów całkowitych koszty ekonomiczne - czyli suma wyrażonych w pieniądzu nakładów zużytych w procesie produkcji i realizacji celów
przedsiębiorstwa.

Na koszty całkowite składają się:

B. Względne

  1. Koszty przeciętne całkowite (ATC) - średnie wydatki na jednostkę produkcji.

0x01 graphic
lub 0x01 graphic

Poziom produkcji (rozmiary), przy której ATC jest najniższy, jest najbardziej
korzystny (optymalny) z technicznego
punktu widzenia, ponieważ rokuje najwyższe zyski (różnicę pomiędzy utargiem jednostkowym a kosztem jednostkowym).

Na koszty przeciętne całkowite składają się:

  1. Koszty krańcowe (MC) - jest to przyrost kosztów całkowitych spowodowany przyrostem
    produkcji o jednostkę.

0x01 graphic
lub 0x01 graphic

3.5.1. Graficzne zobrazowanie kosztów - krzywe kosztów i ich kształt

Tabela wielkości produkcji i jej kosztów

Wielkość produkcji

Q

Koszt stały
ca
łkowity

FTC

Koszt zmienny całkowity

VTC

Koszt
całk
owity

TC

Koszt stały
przecię
tny

AFC

Koszt zmienny przeciętny

AVC

Koszt
całkowity przecię
tny

ATC

Koszt
margina
lny

MC

0

10

0

10

-

-

-

-

1

10

11

21

10

11

21

11

2

10

18

28

5

9

14

7

3

10

22

32

3,3

7,3

10,6

4

4

10

24

34

2,5

6

8,5

2

5

10

25

35

2

5

7

1

6

10

26

36

1,6

4,3

5,9

1

7

10

28

38

1,4

4

5,4

2

8

10

32

42

1,2

4

5,2

4

9

10

39

49

1,1

4,3

5,4

7

10

10

50

60

1

5

6

11

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

3.5.2. Krzywe kosztów i zależności między AC i MC

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Krzywe kosztów produkcji (bezwzględne) Krzywe kosztów produkcji (względne)

Krzywa TC zaczyna się na poziomie kosztów

Stałych FC, a następnie rośnie wraz ze wzrostem

produkcji, bo rosną koszty zmienne (VC).

Interpretując zależności występujące między funkcją kosztów krańcowych oraz
funkcjami kosztów przeciętnych (zmiennych i cał­kowitych), można stwierdzić, że:

  1. Koszty krańcowe są równe przeciętnym kosztom zmiennym wtedy, gdy te drugie
    osiągają swoje minimum (pkt. A):

MC = AVC AVC = min

  1. Koszty krańcowe są równe przeciętnym kosztom całkowitym wte­dy, gdy te ostatnie
    osiągają swoje minimum (pkt. B):

MC = ATC ATC = min

  1. Przeciętne koszty zmienne są rosnące wtedy, gdy koszty krańcowe są od nich większe:

AVC MC > AVC

  1. Przeciętne koszty całkowite są rosnące wtedy, gdy koszty krańco­we są od nich większe:

ATC MC > ATC

  1. Przeciętne koszty zmienne są malejące wtedy, gdy koszty krańco­we są od nich mniejsze:

AVC MC < AVC

  1. Przeciętne koszty całkowite są malejące wtedy, gdy koszty krańcowe są od nich
    mniejsze:

ATC MC < ATC

  1. Koszty krańcowe i przeciętne koszty stałe nie są ze sobą powiązane.

0x08 graphic
MC AFC

Ponadto można stwierdzić, że funkcja przeciętnych kosztów zmiennych osiąga swoje minimum wcześniej niż funkcja przeciętnych kosztów całkowitych.

3.6. Koszty produkcji w długim okresie

W krótkim okresie czasu produkcja odbywa się w ramach danych wielkości zakładu produkcyjnego i technologii. Dlatego część kosztów produkcji jest stała.

W długim okresie natomiast wszystkie rodzaje kosztów ulegają zmianom. Wiąże się to z koniecznością zwiększenia nakładów na wszystkie czynniki produkcji w celu
powiększenia produkcji poprzez budowanie nowych, większych zakładów stosujących
n
owe technologie wytwarzania.

Długi okres czasu jest często nazywany również horyzontem czasowym.

Dla celów planowania długookresowego znaczenie mają tylko pewne odcinki krótkookresowe krzywych kosztów. Z połączenia tych odcinków powstaje krzywa kosztów całkowitych (TC) w długim okresie czasu.

Krzywa kosztów całkowitych (TC)

w długim okresie czasu

Krzywa kosztów przeciętnych (ATC)

w długim okresie czasu

0x08 graphic
0x08 graphic

Krzywa kosztów przeciętnych

a korzyści skali

0x08 graphic

Zwiększanie produkcji na drodze powiększania rozmiarów przedsiębiorstwa jest uzasadnione ekonomicznie tylko do momentu zrównania się minimum krzywej kosztu dla danej wielkości zakładu z minimum kosztu długookresowego. Dalsze powiększanie przedsiębiorstwa jest nieekonomiczne.

3.7. Analiza kosztów w przedsiębiorstwie - optimum produkcyjne

Analiza kosztów przedsiębiorstwa wskazuje na występujące zależności
pomiędzy nimi. Najistotniejsze zależności z punku widzenia decyzji produkcyjnych przedsiębiorstwa to zależności pomiędzy AC a MC.

Stąd wynikają dwa ważne wnioski:

W punkcie przecięcia AC i MC, koszt przeciętny jest najniższy i w ten sposób
wyznacza „optimum produkcyjne”.

0x08 graphic

Optimum produkcyjne - wyznacza punkt przecięcia AC i MC, w którym koszt
przeciętny jest najniższy.

4. DECYZJE PRODUKCYJNE PRZEDSIĘBIORSTW

Decyzje produkcyjne obejmują wybory:

Podstawą decyzji produkcyjnych jest ZYSK = Utarg - Koszty

Stad tez przedsiębiorstwo bierze pod uwagę dwa elementy główne:

  1. uwarunkowania swoje (koszty):

  1. uwarunkowania zewnętrzne - głównie cenę (P) rynkową produktu, która jest źródłem utargu (przychodu), a więc zysku - i jej pochodne:

4.1. Rozmiary produkcji opłacalnej

Rozmiary produkcji opłacalnej można wyznaczyć porównując swoje koszty do
c
eny i ich pochodnych (utarg).

Rozmiary produkcji opłacalnej - krzywej podaży przedsiębiorstwa - wyznacza punkt przecięcia krzywej MC i AC w punkcie „A”, ponieważ uzyskany
w tym punkcie TR pokryje TC, (pod warunkiem że cena wyniesie
przynajmniej „P”).

Punkt „A”(ilość Q przy cenie P) jest zarazem punktem „wejścia” lub „wyjścia” z rynku.

Podstawą do podjęcia produkcji jest sytuacja

0x08 graphic

Wnioski:

4.2. Kryteria podejmowania decyzji produkcyjnych

Podejmując decyzje o produkcji i jej rozmiarach przedsiębiorstwo kieruje się dwoma kryteriami:

  1. Kryterium krańcowe - gdy MR = MC, w tym punkcie Zysk jest Max - jest to poziom produkcji zapewniający najwyższy zysk.

  1. Kryterium kosztu i utargu przeciętnego - AR > AC, sprawdzenie czy jest zysk.

Decyzje przedsiębiorstw

Warunki krańcowe

Warunki przeciętne

MR > MC

MR = MC

MR < MC

P AC

P < AC

zwiększyć

produkcję

wielkość

optymalna

zmniejszyć produkcję

Produkować

zaprzestać

produkcji

4.3. Decyzje przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynku

4.3.1. Optimum produkcyjne i zysk w warunkach KONKURENCJI DOSKONAŁEJ

0x08 graphic
Zysk w warunkach konkurencji doskonałej

Przypadek konkurencji doskonałej - gdy przedsiębiorstwo spotyka na rynku płaską krzywą popytu, do której przyrównuje swoje koszty - sprawia, że przy wyborze rozmiarów produkcji przedsiębiorstwo może stosować dwa kryteria:

  1. krańcowe - wybierając poziom optymalny.

  2. przeciętne (opłacalności) - sprawdzając czy można uzyskać zysk.

  1. Stosując kryterium krańcowe powinno wybrać rozmiary produkcji wyznaczone
    prz
    ecięciem krzywych kosztów krańcowych i utargu krańcowego:

MC = MR = cena (P)

Ich zrównanie wyznacza optymalny poziom produkcji, ponieważ zysk
jednostkowy pr
odukcji w tym punkcie jest MAX, ponieważ:

2. Warunek opłacalności:

Następnie bada się czy TR pokrywa TC P - AC > 0

Poniżej P1 - przedsiębiorstwo zaprzestaje produkcji.

Zysk można podzielić na dwa rodzaje:

  1. normalny (przy P1),

  1. nadzwyczajny (dodatkowy) (przy P).

4.3.2. Optimum produkcyjne i zysk w warunkach MONOPOLU

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Zysk w warunkach monopolu

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Przy podejmowaniu decyzji produkcyjnych w warunkach monopolu brane są pod uwagę te same kryteria jak w warunkach konkurencji doskonałej.

  1. Kryterium krańcowe - optymalny poziom produkcji wyznacza punkt przecięcia
    krzywych MR i MC

MR = MC

Jeżeli MR przewyższa MC, to dodatkowa produkcja bardziej zwiększy U (przychód) niż C (koszty), czyli zwiększy zysk.

  1. Kryterium opłacalności - kiedy AR AC

Poziom produkcji i skala zysku monopolisty

Do warunków na rynku wyznaczonych przez ukośną krzywą popytu monopolista przykłada własne uwarunkowania, czyli własne krzywe AC i MC. Nie dostosowuje swojej produkcji do warunków (głównie cen!) panujących na rynku lecz narzuca ilość i cenę
wynikające z kosztów własnych. Kieruje się przy tym dążeniem do określenia poziomu
produkcji w punkcie optimum ekonomicznego.

Wnioski:

Ponadto:

4.4. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie

0x08 graphic

Interpretacja wykresu:

  1. W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera rozmiary produkcji określone przez punkt B, dla którego MR jest równy MC.

  2. Następnie sprawdza, czy przy rozmiarach produkcji Q1, nie ponosi strat:

4.5. Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w krótkim okresie

0x08 graphic

Interpretacja wykresu:

  1. Przedsiębiorstwo ustala wielkość swojej produkcji na poziomie Q1, przy którym krótkookresowy koszt krańcowy (MC) jest równy utargowi krańcowemu (MR).

  2. Następnie sprawdza, czy podjęcie produkcji ma sens z ekonomicznego punktu widzenia:

5. WYBÓR TECHNOLOGII WYTWARZANIA

(efektywnej kombinacji czynników produkcji)

Wytwarzać dobra i usługi można przy zastosowaniu różnych proporcji czynników
wytwórczych. Rozważymy możliwości wyboru przez przedsiębiorstwo najbardziej
efektywnej technologii (metody wytwarzania), w sytuacji sprowadzonej do najprostszego modelu (nakładów tylko 2 czynników - maszyn i pracowników) w warunkach rynku
konkurencyjnego.

W tych warunkach przedsiębiorca może optymalizować produkcję w dwóch wariantach:

  1. Minimalizowania nakładów przy założonej wielkości produkcji.

lub

  1. Mając ograniczenie budżetowe (wielkość kapitału pieniężnego) poszukać
    maksymalne rozmiary produkcji przy danym nakładzie.

5.1. Wariant I - Izokwanta

Założoną wielkość produkcji można zrealizować przy różnych proporcjach nakładów czynników. Te możliwości obrazuje to izokwanta produkcji albo krzywa jednakowego
pr
oduktu.

IZOKWANTA (krzywa jednakowego produktu)

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

Izokwanta produkcji - wykres przedstawiający wszystkie możliwe kombinacje czynników dające taką samą wielkość produkcji.

  • Izokwant produkcji może być bardzo wiele (rys.)

Izokwanta Q1 przedstawia wszystkie efektywne kombinacje K i L, które dają taki sam poziom produkcji Q1. Natomiast izokwanta Q2 przedstawia wszystkie kombinacje K i L
dające poziom produkcji Q2, przy czym Q2 > Q1.

  • Przemieszczając się wzdłuż izokwanty (A B) zmianie ulegają kombinacje kapitału
    i pracy. Zmianie ulegają wielkości nakładów czynników, a także proporcje
    między czynnikami. Poziom produkcji (Q) = constans

PRZYKŁAD

0x08 graphic
Przykładowe dla wariantu I kombinacje zestawienia nakładów czynników produkcji - kapitału (maszyn - K) i pracy (liczby pracowników - L) - i kosztów ich zastosowania
niezbędnych do uzyskania wielkości produkcji Q1 = 100 szt. przedstawia poniższa tabela:

Ilość maszyn

Cena jednostkowa

Nakład

kapitału

Liczba pracowników

Płaca

Koszty pracy

SUMA KOSZTÓW

1

5000

5000

50

300

15000

20000

2

10000

30

9000

19000

3

15000

20

6000

21000

6

30000

10

3000

33000

Jak wynika z zestawienia wariantem optymalnym jest wytwarzanie 100 szt. produktu przy zastosowaniu 2 maszyn i 30 pracowników przy założeniu stałych cen kapitału i pracy.

5.1.1. Malejąca MSTS (marginalna stopa technicznej substytucji)

Z ruchem wzdłuż izokwanty wiąże się wzrost jednego i spadek drugiego czynnika przy zachowaniu takiego samego poziomu produkcji.

0x08 graphic
MSTS - marginalna stopa technicznej substytucji - stosunek, zgodnie z którym można
zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji
nie uległa zmianie.

0x08 graphic

0x08 graphic

5.2. Wariant II - Izokoszta

W tym wariancie przyjmuje się że przedsiębiorca ma ograniczony i ściśle
określony zasób środków finansowych na zakup czynników produkcji
. W takiej sytuacji będzie on dążył do nabycia za posiadane (dostępne, z góry przewidziane, maksymalne) środki takiego zestawienia czynników, które może przyniosą maksymalną produkcję. Stąd też konieczne staje się wprowadzenie do rozważań linii budżetowej - podobnie jak w teorii postępowania konsumenta.

Dla zilustrowania tego wariantu zakładamy, że przedsiębiorca dysponuje kwotą
20 000 tyś. zł. Ceny jednostkowe czynników pozostają takie same jak w tabeli.

Przy tych założeniach przedsiębiorca może nabyć następujące zastawienia
czynników:

Warianty

A

B

C

D

E

Ilość maszyn (5000zł./szt.)

4

3

2

1

0

Liczba pracowników

(3000zł./10 prac.)

0

16

33

50

66

Na tym przykładzie można wykreślić linię jednakowego nakładu (kosztu)

Linia jednakowego kosztu (nakładu) - „Izokoszta”

0x08 graphic

W oparciu o wyniki dotychczasowych rozważań można poszukiwać optimum
ekonomiczne technologii wytwarzania założonego produktu czyli najbardziej
efektywną kombinację
czynników produkcji. Przeprowadza się to porównując izokwany produkcji z linią jednakowego kosztu. W ten sposób porównuje się to co technicznie
możliwe
(izokwanty produkcji) z tym co jest dostępne (linia jednakowego kosztu).

5.3. Optimum ekonomiczne

0x08 graphic

OPTIMUM EKONOMICZNE CZYLI STAN RÓWNOWAGI PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedsiębiorstwo osiąga optimum ekonomiczne czyli stan równowagi tylko w punkcie styczności (pkt. A) linii jednakowego nakładu z jedną izokwantą produkcji - Q2.

Uwagi:

  • tylko w tym punkcie przedsiębiorstwo osiąga najniższe koszty wytwarzania
    jednostki produktu dzięki najlepszej kombinacji czynników wytwórczych;

  • tylko w tym punkcie przedsiębiorstwo osiąga najwyższy zysk (bo koszty są
    najniższe) i maksymalna produkcję z zainwestowanego kapitału.

Wszystkie inne kombinacje zestawienia czynników produkcji nie są optymalne:

  • rozwiązania leżące powyżej Q2 (np. Q3) są niedostępne, bo przekraczają
    możliwości finansowe przedsiębiorstwa,

  • rozwiązania leżące poniżej Q2 (np. leżące na Q1) oznaczają niewykorzystanie
    możliwości finansowych przedsiębiorstwa (bardziej kosztowna metoda),
    ponieważ ustalenie proporcji np. w punkcie B oznacza produkcję mniejszą od maksymalnie możliwej przy danych środkach.

Teoria decyzji producenta 3

PRACA

ZIEMIA

AP, MP

TP

Przy stałej wielkości czynnika „K” zatrudnienie kolejnych pracowników powoduje:

  1. Szybszy niż proporcjonalny przyrost
    produkcji (produktu całkowitego ”TP”)
    w stosunku do nakładów, aż do punktu „A”, w którym proporcje przyrostów
    zrównują się,

  2. Od punktu „A” do punktu „B” produkcja rośnie już mniej niż proporcjonalnie w stosunku do liczby dodatkowo zatrudnionych pracowników. W punkcie „B” występuje najwyższe wykorzystanie czynnika zmiennego ”L”, bo w tym punkcie wydajność przeciętna jest najwyższa.

  3. Od punktu „B” do punktu „C” przyrost liczby pracowników powoduje jeszcze mniejsze przyrosty produkcji, ale w zamian osiąga się pełniejsze wykorzystanie czynnika „K”.

  4. Zatrudnienie dodatkowych pracowników powyżej punktu „C” spowoduje chaos
    i spadek produkcji.

Koszty

Produkcja Q

0x01 graphic

ZYSK

krańcowe

Kryterium

opłacalności

Kryterium

1

P

P

DD

Optimum prod.

0

P

0x01 graphic

Ponieważ izokwanta produkcji jest wypukła
w stosunku do początku układu dlatego mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej
ma
rginalnej stopy technicznej substytucji.

Malejąca MSTS wiąże się z faktem, że
w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą ilość czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

0x01 graphic

0x01 graphic

0x01 graphic

Q

AC

MC

0x01 graphic

AC

MC

Q

0x01 graphic

0x01 graphic

Koszty i cena

ZYSK

1

P

P

Q =

0x01 graphic

0x01 graphic

Produkcja (Q)

(MC, AC, P)

A

B

MR

0x01 graphic

MR = P

surowce, półfabrykaty, maszyny, urządzenia, usługi innych czynników produkcji

PRZEDSIĘBIORSTWO

dobra pośrednie,

dobra finalne



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
6 Teoria decyzji producenta [tryb zgodno Ťci]
Wykład nr 5 podstawy decyzji producenta
PL (programowanie liniowe), semestr 8, Matematyka, Teoria i praktyka decyzji ekonomicznych
VI TEORIA POSTĘPOWANIA PRODUCENTA
teoria decyzji, Podejmowanie decyzji Hensel, Podejmowanie decyzji
Jadczak R Badania operacyjne, wyklad teoria podejmowania decyzji
2.Teoria Gier i Decyzj, uzytecznosc pieniedzy
Jadczak R, Badania operacyjne wyklad teoria podejmowania decyzji
1 Teoria Gier i Decyzj wersja cz 1id 9965 (2)
TEORIA PODEJMOWANIA DECYZJI NA PODSTAWIE FIRMY PROFAST
Ściąga TiPPDK cz2, Zarządzanie i inżynieria produkcji, Semestr 8, Teoria i praktyka podejmowania dec
Ściąga TiPPDK cz1, Zarządzanie i inżynieria produkcji, Semestr 8, Teoria i praktyka podejmowania dec
PODSTAWY DECYZJI EKONOMICZNYCH PRODUCENTA
Teoria wyboru producenta(1)
teoria producenta

więcej podobnych podstron