10154 skanuj0024

wahania pokazywali się nago służbie, również pici przeciwnej, lub kazali jej pomagać sobie przy rozbieraniu⁵¹. Przyjaciółka Woltera na pytanie, czy nie przeszkadza jej, ze w kąpieli każe sobie usługiwać mężczyźnie, miała ponoć odpowiedzieć: „domownicy nic mają płci".

Była tez. wreszcie nagość powodowana względami religijnymi, jako gest pokory i demonstracja miseria hmnana. Tak więc św. Franciszek chciał umierać nago. Jezus Chrystus jako przestępca został przybity do krzyza nago. co następnie miało stać się wzorcem chrześcijańskiej pokory. Niemniej wyniknął z tego problem, wokół którego toczyły się chwilami gwałtowne spory, czy Chrystus rzeczywiście wisiał na krzyzu całkiem nagi, czy też zachował przynajmniej przepaskę na biodrach, aby przykrywała narządy płciowe⁵². Znaczenie radykalnego upokorzenia było przeciwstawne znaczeniu, jaki niosła tradycja wstydliwości. Do dnia dzisiejszego przyjęło się to drugie. Niezależnie od tego postacie świętych niewiast pod krzyżem były w średniowieczu pokazywane w odzieniu'³.

Wbrew temu. co sądzono, prawdziwa nagość pojawiała się w średniowieczu i w początkach epoki nowożytnej raczej w sporadycznych sytuacjach i to wyraźnie powiązanych z czasem i miejscem. Noc kończąca karnawał sprawia niekiedy wrażenie czegoś w rodzaju przcdnowoczesnej loxe paradę. Wydaje się. że a/ po XVIII w. spano zazwyczaj nago. Wkładano co najwyżej szlafmycę dla ochrony fryzury. Koszula nocna jest w łoskim wynalazkiem / XV w., tak samo jak damskie reformy. Druga małżonka cesarza Maksymiliana I. Bianca Maria Sforza z Mediolanu, wzbudzała podziw' swoimi nocnymi koszulami i z ich powodu by ła postrzegana jako przedstawicielka szczególnie wytwornego i wyrafinowanego stylu życia. Modne zasłonięcie nie by ło w ięc sygnałem wstydliwości. podobnie jak modne odsłonięcie nie musi być jednoznacznym sygnałem seksualnym. W Wenecji u progu czasów nowożytnych dekolty były tak głębokie, że istniał ponoć zwyczaj szminkowania sutek.

Poza tym publiczna kąpiel nago była zwyczajem dość powszechnym, aczkolwiek miejskie warstwy wyższe późnego średniowiecza i wczesnej epoki nowożytnej zwracały stopniowo uwagę na rozdzielenie płci. Wesołe obyczaje widoczne na wiciu obrazach nie by ły az tak rozpowszechnione, podobnie jak swobodne życie w kąpieliskach Badcn w Aargau. o którym zachowały się zgodne relacje z XV-XVIII w., od Poggio Braccioliniego po Giacomo Casanovę. Dłużej zachował się zwyczaj kąpieli nago w jeziorach i rzekach, głównie wśród młodzieży z niższych warstw społecznych. Warstwy wyższe, przede wszystkim w w ielkich miastach. jak Paryż, Rzym czy Wiedeń, korzystały z oddzielnych miejsc kąpieli dla obu płci i nosiły stroje kąpielowe⁵⁴. Wszelako zakazy można było. jak się wydaje, wprowadzić w życie dopiero z chwilą pojawienia się skutecznej służby policyjnej w XIX w.'- Mieszczańska kultura kąpieli w tym stuleciu oraz budowane łaźnie publiczne służące zdrowiu narodu - w 1888 r. pojawiło

⁵¹    Julie, w: Lunie. s. 118.

⁵²    Schreincr. w: tamie.

⁵⁵ Regino Sch\vci/er-VMJer.s. Die Heilige am Kreuz. Studicn zum weibhdien Gwesbild im spawu MiUelaher unii m der Barockzeil. wyd. 2. Bem 1999.

Odnośnie do kąpieli w Tybrze np. 11 sierpnia 1612 wg Bibhotcca Apostolica Vaticana, Urb.lut.

1080. 510v.

” Franz X. lider. Bodę- und Schwim/nkuhur in tWevi, Wicn 1995.

69