11623 Obraz32 (4)

Staropolska poezja

ziemiańska • ł

mia abo Porządek zabaw ziemiańskich (Kraków 1638). Co więcej, wydał swą pracę powtórnie po 10 latach (Kraków 1648), w poszerzonej i przerobionej wersji. Niewiele utworów, nawet znacznie lepszych literacko, miało równie ciekawy żywot wydawniczy.

Na uwagę zasługuje zwłaszcza jedna charakterystyczna zmiana. Jeżowski, wiedziony trafnym wyczuciem przynależności utworu do tradycji georgicznej, zmienił łaciński cytat na karcie tytułowej: u Słupskiego był to incipit epodu Horacego, w przeróbce zaś — początek Wergiliuszowej pochwały życia rolniczego.

Wskazanie Georgik jako wzorca polskiej poezji ziemiańskiej każe zwrócić uwagę na cały zespół utworów, do którego należy poemat rzymskiego autora. Można by ów zbiór nazwać umownie nurtem heziodeisko-georgicznym literatury antyę^n&j^ Ten ad hoc utwblzoiiy IWIftm, może niezbyt precyzyjny, jeśli chodzi

0    wyznaczniki ściśle literackie, ma nie tylko wskazywać na łączność między najstarszym eposem dydaktycznym — Pracami

1    dniami Hezjoda — a Wergiliuszowymi Georgikami; podkreślając jeszcze raz umowność nazwy, chcielibyśmy włączyć do tego nurtu także prozaiczne traktaty agronomiczne, zarówno greckie, jak i rzymskie, zaliczane oczywiście do całkiem innego rodzaju literackiego, ale zbliżone do eposów Hezjoda i Wergilego tematyką i — niejednokrotnie — stosunkiem autora do przedmiotu. Wśród greckich dzieł tego typu wymienić trzeba traktat Kseno-fonta pt. Ekonomik, zaś rzymską prozaiczną twórczość w,tym zakresie reprezentują: Katona De agricultura, Warrona Res rusti-cae i Kolumelli De re rustica. Wszystkie te prace znane były w XVI i XVII w.: Ekonomik Ksenofonta w łacińskim tłumaczeniu Bernarda Donata, którego dawne edycje znajdujemy do dziś w bibliotekach, oraz dzięki obszernym fragmentom przytaczanym przez Cycerona w De senectute, zaś wymienione dzieła łacińskie — z często wydawanego zbioru Scriptores rei rusticae, w którym znalazły się wraz z mniej ważną pracą Palladiusza Ruty-liusza. Znaczna liczba egzemplarzy tego zbioru dochowana do dziś może świadczyć o istniejącym wówczas zapotrzebowaniu na tego typu wydawnictwa.

Epos Hezjoda, prawzór wszystkich poematów rolniczych, był dla polskich poetów ziemiańskich raczej swoistym hasłem wywołującym ogólne skojarzenia z kondycją ziemiańską niż utworem żywym, znanym z dokładniejszej lektury. Zresztą czytano go najczęściej w łacińskich przekładach. Odosobnione są przykłady parafrazowania konkretnych myśli i sformułowań Hezjoda; wydaje się, że dla poezji ziemiańskiej ważna była sama formuła tytułowa jego dzieła, znana nawet niezbyt dokładnie wykształconym od-