12136 img963

pisarza. Jeśli idzie o współczesny język artystyczny, to nie trudno zauważyć, iż wykazuje on bardzo daleko idącą otwartość wobec innych odmian (por. rys. 18).

O 9.

język-kullura/ny

język potoczny

żargony

gwary ludowe

__język

oficjalny

b O

0.3

3 (lift 5ł

Rys. 18. Otwartość języka artystycznego wobec innych odmian polszczyzny

r

Prawdopodobnie (rzecz wymaga dokładnego zbadania) hierarchia ważności w zakresie związków JA z wymienionymi odmianami nieartystycznymi i stylami przeszłości kształtuje się tak, jak wskazują strzałki: od lewej do prawej. Mam tu na myśli stan ogólny, konkretne teksty mogą w różnym stopniu wchłaniać dane odmiany. Cechą znamienną współczesnych tekstóiw literackich jest to, iż usiłują one wyjść poza zabiegi mimetyczno-stylizacyjne. Miron Białoszewski nie chciał stylizować języka swych utworów na język potoczny, chciał nim pisać nadając mu wartość poetycką. U źródeł takiej postawy tkwiło przekonanie, iż tradycyjny język literacki, ów język „książkowy”, poetyczny, poprawny stał się tworem wyeksploatowanym i konwencjonalnym, podobnie jak język oficjalnej retoryki.

Konflikty pisarzy z JA idą dalej i dotyczą samych wewnętrznych podstaw gramatycznych i leksykalnych języka ogólnego, którego JA był, mimo wszystko, integralną częścią. JA określa się czasem jako typ języka, który wykazuje dialektyczne spięcie między normatywizacją a tendencją do aktualizacji, przez którą Ludwik Doleżel rozumie negowanie standardu i podległości normom³⁸. Idzie temu badaczowi głównie o zdania poprawne lub niepoprawne z punktu widzenia ich struktur gramatycznych i semantycznych. Dodać tu można, iż negowanie norm

³⁸ L. Doleżel: Szkoła praska i statystyczna teoria języka poetyckiego. Tłum. M. Bas aj. „Pamiętnik Literacki” LXIII, 1972, z. 2, s. 275—291.

79