12831 Nartowska Różnice indywidualne0036

wań dorosłych'oraz od własnej aktywności dziecka. Dzieci aktywne* chętnie podejmujące próby samodzielności, naśladujące czynności dorosłych i zachęcane przez nich do pokonywania coraz to nowych trudności, opanowują dość szybko umiejętności samoobsługowe, doskonalą sprawność ruchową, spostrzeganie wzrokowe i koordynację wzrokowo-ruchową. W miarę nabierania wprawy niektóre czynności lub ich elemety zostają zautomatyzowane, czego przejawem jest zmniejszająca_: się rola kontroli wzrokowej i obniżanie napięcia mięśniowego.

Dzieci rozpoczynające „staż” przedszkolny w czwartym roku życia nie są jeszcze w pełni samodzielne. Niektóre z nich jedzą same, lecz różny bywa stopień opanowania umiejętności posługiwania się łyżką. Umieją się częściowo ubrać lub nawet całkowicie, lecz z małą jeszcze wprawą, są jednak i takie, które muszą być karmione i ubierane; Badania prowadzone pod kierunkiem H. Nartowskie j wykazały, że z 83 dzieci w wieku 3;0 —- 4;6 lat, uczęszczających do przedszkola w Warszawie i w jednym z miast powiatowych, 42,2% (35 badanych) umiało samodzielnie nałożyć co najmniej cztery z kilku podstawowych części ubrania (spodnie; buty, czapka, kurtka lub palto, sweter, kapcie), 25,3% (21 dzieci) nakładało tylko dwie spośród wymienionych części garderoby a 32,5% (27 dzieci) musiało być całkowicie ubieranych przez dorosłych. Nieco lepiej radziły sobie te dzieci z czynnością jedzenia łyżką: 50,6% jadło łyżką sprawnie, a. szybkość jedzenia wskazywała na pewne zautomatyzowa-’ nie tej czynności, 26,5% jadło wprawdzi| samodzielnie, ale rozlewało zupę, nieprawidłowo trzymało łyżkę, jedzenie trwało długo i wyglądało nieestetycznie, 22,9% badanych dzieci było karmionych, gdyż wszelkie próby samodzielności kończyły się niepowodzeniem %

Szczegółowe badania wykazały, że dzieci sprawne i niesprawne w czynnościach samoobsługi nie różniły się w sposób istotny pod względem ogólnego rozwoju umysłowego wyrażonego ilorazem inteligencji i pod względem ogólnego rozwoju ruchowego wyrażonego ilorazem moto-rycznym. Natomiast w zakresie sprawności manualnej oraz poziomu spostrzegania wzrokowego i koordynacji wzrokpwo-ruchowej osiągnięcia rozwojowe dzieci niesprawnych w samoobsłudze okazały , się znacząco niższe niż u dzieęij samodzielnych, które w próbach angażujących wymienione funkcje uzyskały najwyższe wyniki. Dzieci niesprawne ujawniły więc takie cechy rozwoju psychoruchowego, które utrudniały im nabycie wprawy w czynności ubierania i jedzenia. Dalsza analiza zebranego materiału wykazała jednak, żę w większości, przypadków przyczyną tak ukształtowanych cech indywidualnych były specyficzne warunki i oddziaływania środowiska wychowawczego, a przede wszystkim postawy rodziców wobec problemu samodzielności dziecka. Na 27 przypadków dzieci niesprawnych i niesamodzielnych w zakresie obu badanych czynności — w 23 rodzinach rodzice przyjmowali postawę całkowicie wyręczającą, a nawet uniemożliwiającą dziecku podejmowanie prób samodzielności. ,

¹ K. Madany: Poziom samoobsługi a poziom funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci trzyletnich. Praca magisterska wykonana pod kierunkiem H. Nartowskiej. Warszawa 1974, nie publikowana.

M. Senenko:    Przyczyny opóźnień rozwoju czynności

samoobsługowych u dzieci 3—4-letnieh uczęszczających do p%ze4§zkola. Praca magisterska wykonana pod kierunkiem H. Nartowskiej w Instytucie Psychologii UW 1977, nie publikowana.