158

158 /V. Wittgen.stem. Popper i Koło Wiedeńskie

Neurath stanął przed sądem i został uwięziony, ale zwolniono go po interwencji rządu austriackiego. Ponownie uniknął więzienia w 1934 r., kiedy prawicowy, klcrykalny rząd Dolfussa. który miał zostać wkrótce zamordowany przez nazistów, obalił socjalistyczny zarząd miejski Wiednia. Neurath przebywał wówczas w Moskwie załatwiając sprawy związane z działalnością Muzeum, która była poświęcona głównie propagowaniu obrazowej statystyki, i udało mu się dotrzeć do Hagi. gdzie założył wcześniej Międzynarodową Fundację na rzecz Edukacji Wizualnej. Pozostał w Holandii aż do niemieckiej inwazji w 1940 r., kiedy to wraz z kobietą, która miała zostać jego trzecią żoną. ratował się ucieczką na małej łodzi, płynąc do Anglii. Po krótkim okresie, w- którym, jako obywatel wrogiego państwa, był internowany, ponownie utworzył swój statystyczny instytut w Oksfordzie, gdzie żył aż do śmierci w grudniu 1945 r.

Wprawdzie Neurath opublikował tylko jedną obszerniejszą książkę, Empmsche Soziologie, która ukazała się w 1931 r. w serii Schrif-ten zur wissenschaftlichen Weltauffassung sponsorowanej przez Koło, był on wyjątkowo płodnym pisarzem, a jego prace dotyczyły przeważnie ekonomii stosowanej, ale także bardzo zróżnicowanego spektrum innych zagadnień, obejmujących logikę formalną, historię, politykę, metody edukacji, a także teorię wojny. Bibliografia zamieszczona w angielskim wydaniu dzieł zebranych ^leuratha. które opublikowano w 1973 r., obejmuje 277 pozycji. Niewiele z nich jest pośw-ięconych temu, co potocznie uważa się za zagadnienia filozoficzne, ale te, które istotnie o nich traktują, ujmują jc w pewien niezmiernie kategoryczny sposób. Stanowisko Neuratha sprowadzało się do skrajnej wrogości wobec metafizyki i do deklaracji na rzecz jedności nauki. Neurath nie zawsze mówił całkiem jasno, na czym. jego zdaniem, ow^a jedność miałaby polegać, wydaje się jednak, że było to przede wszystkim połączenie tezy głoszącej, że pod względem podstaw uznaw⁽ania twierdzeń nie ma żadnej istotnej różnicy między naukami przyrodniczymi a naukami społecznymi, oraz tezy, że wszystkie zdania nauki są intersubiektywnie sprawdzalne. Skłoniło to Neuratha do przyjęcia realistycznej wykładni zdań obserwacyjnych i doprowadziło do sporu ze Schlickiem, który, jak już mówiliśmy, zaczął interpretować je jako zdania odnoszące się do danych zmysłowych. Pod pewnym względem

Neurathowski pogląd na zdania obserwacyjne był jednak niedostatecznie realistyczny, ponieważ zakaz uprawiania metafizyki Neurath pojmował tak rygorystycznie, iż wykluczał jakiekolwiek mówienie o porównywaniu zdań z taktami, a w istocie z czymkolwiek, co byłoby wobec nich zewnętrzne. Zdania, twierdził Neurath. mogą być konfrontowane tylko z innymi zdaniami. Niefortunną konsekwencją tego stanowiska było to. iż zmuszony był opowiedzieć się za kohercncyjną teorią prawdy.

Podobne stanowisko zajmował również przez jakiś czas Rudolf Camap. który nie będąc założycielem Koła stał się jednak jego najbardziej znanym przedstawicielem. Carnap, młodszy od Schlicka i Neuratha. urodził się w północno-zachodnich Niemczech w 1891 r. i kształcił się na uniwersytecie w Jenie, gdzie był jednym z. nielicznych studentów, którzy uczęszczali na wykłady Fregcgo z logiki matematycznej. Interesował się jednak głów nie fizyką i zaczął przygotowywać pracę doktorską dotyczącą zachowania elektronów. Nie zdołał jej ukończyć z powodu wybuchu pierwszej wojny światowej, podczas której służył jako oficer w^r armii niemieckiej. Wróciwszy po wojnie do Jeny porzucił eksperymentalne prace badawcze i w 1921 r. uzyskał doktorat na podstawie nowej pracy poświęconej zagadnieniu przestrzeni, która nosiła podtytuł „Przyczynek do filozofii nauki”. Podobnie jak Schlick. Carnap zwrócił uwagę na filozoficzną doniosłość Einsteinowskiej teorii względności, i obok broszury dotyczącej roli, jaką odgrywa pojęcie prostoty w fizyce, kolejnej broszury poświęconej różnym poziomom konstrukcji pojęć fizykalnych - przejściu od tego, co jakościowe, do tego, co ilościowa, i od tego. co konkretne, do tego. co abstrakcyjne - publikował artykuły poświęcone zagadnieniom przestrzeni, czasu i przyczynowości. Stanowisko, jakie w owym czasie zajmował, w^rydaje się bliższe poglądom Macha niż wczesnemu realizmowi Schlicka. a w swojej intelektualnej autobiografii, którą włączył do Schilppowskiego tomu The Philosophy of Rudolf Camap przyznaje, że ulegał również wpływowi konwencjonalizmu Poincarego.

W międzyczasie zainteresowania logiką matematyczną, które rozbudził w nim Frcge. rozwinęły się i zyskały konkretny kierunek. Od Fregego Camap dowiedział się o dziele Principia Mathematica Russella i Whiicheada i zaczął studiować prace Russella z zakresu teorii