16186 IMG09

c V. INTERPRETACJE t KONTROWERSJE

dla umierającej Katarzyny i zdradzonego, szlachetnego Bdgan

przechodzą zgodnie z zamiarem autorki na stronę HeathclifTa, dzieje się to nie tylko dlatego, że Heathcliff kocha i cierpi,

lecz dlatego, że „Emily Bronte przekonuje nas, że to, co repie* I zen tuje Heathcliff jest moralnie wyższe od tego, co reprezentują ] Lin tono wie”⁷. Sita argumentacji HeathclifTa i pasja, z jaką rzuca I oskarżenia temu światu (rozdz. XIV) usuwa w cień opory I tradycyjnej moralności.

Uwypuklenie aspektu społecznego przynosi więc ważny argument za uznaniem, iż Emily Bronte wierzyła w istnienie wartości moralnych i potrafiła udramatyzować określoną koncepcję moralną, wbrew interpretacjom przypisującym jej książce charakter utworu, do którego nie przystają żadne formuły etyczne. Zemst}, { HeathclifTa na Edgarze, Izabeli, na własnym synu, na córce Katarzyny i Edgara i na synu Hindleya jest nieludzka i sadystyczna, lecz jednak, jak stwierdza Kcttlc, społecznie uzasadniona, bowiem czytelnik dostrzega w niej jakąś choć brutalnie realizowaną — sprawiedliwość*. Jest również uzasadniona psychologicznie, gdyż pamiętamy i rozumiemy jej podłoże. A zatem reakcja czytelnika będzie dwoista: obok odrazy i potępienia zgoda i sympatia dla mściciela. Zagadkę porzucenia przez HeathclifTa zemsty przed doprowadzeniem zniszczenia do końca wyjaśnia Kcttlc w sposób, który wydaje się uproszczony,; lecz jest nietrudny do przyjęcia; podczas, gdy Katarzyna, prze* chodząc do obozu wroga zdradza swoją klasę (• w kategoriajfli ogólniejszych swoją prawdę wewnętrzną), Heathcliff równtó popełnia zdradę, sam stając się kapitalistą (gdyż ze iwyck tajemniczych podróży powrócił jako bogaty, elegancki pan) i jako mściciel walczy bronią przejętą od wroga; siłą pieniądza, wydzieraniem własności innym, aranżowaniem małżeństw dla inn> retu, wykorzystywaniem i poniżaniem słabszych i uboższych-

¹ Ibtdem, S. 146—147 * Ibidem, s. 50.

Z ofiary staje się oprawcą. Gdy dostrzega w miłości Haretona i Kąty echo własnej miłości do Katarzyny i zapoczątkowany przez siebie nowy cykl krzywd społecznych, uznaje, że trzeba go przerwać. — Taką interpretację w pełni potwierdza tekst Wichrowych Wzgórz, gdy Heathcliff powiada do Nelly:

Twarz Haretona to widmo mej nieśmiertelnej miłości, mojej dzikiej obrony przed poniżeniem, mojego upadku, mojej dumy, mojego szczęścia i cierpienia, (rozdz. XXXIII)

Wychodzące z założeń tej samej ideologii marksistowskiej studium Terence’a Eagletona poświęcone twórczości sióstr Bronte’, wydane w przeszło dwadzieścia lat po książce Kettłe’a, przynosi nieco odmienną interpretację Wichrowych Wzgórz (z wykorzystaniem oczywiście licznych publikacji na ten temat, jakie ukazały się w tym okresie). Eagleton potwierdza i rozwija ogólne tezy koncepcji Kettle’a dotyczące problematyki społecznej w tej powieści, nawiązując do sytuacji osobistej sióstr Bronte, które mieszkały w rejonie mocno ogniskującym konflikty klasowe rewolucji przemysłowej, a same pozostawały w dotkliwie odczuwanej konfliktowej pozycji społecznej. Potwierdza on również do pewnego stopnia istnienie mityczno-ogólnoludzkiego aspektu doświadczeń bohaterów powieści Emily Bronte, lecz wyznacza tym elementom określoną rolę w jej treści społecznej. Za podstawową cechę Wichrowych Wzgórz uważa Eagleton doskonałość artystycznej integracji fundamentalnych dychotomii, dostrzeganych przez autorkę — ówczesnej społecznej rzeczywistości i osobistych uczuć oraz aspiracji jednostek, spontaniczności i presji społecznej, wzniosłości i twardego realizmu — tj. ukazanie walki antagonistycznych elementów na sposób dialektyczny. Przykładem takiej integracji jest przede wszystkim zjednoczenie przeciwstawnych kategorii literackich romansu i realizmu, które przejawia się w zwartości i jedności stylistycznej.

⁹ 1 ■ Eagleton, Myths of Power; A Marxtśt Study of the Brontes, London 1975.