17720 pdl6

ujawnia się ten fakt przy próbie globalngo zestawienia poglądów informatorów na sposoby i techniki działań demonów opiekuńczych w zakresie spo-rzenia majątku i pomagania człowiekowi.

Analiza danych zawartych w wypowiedziach informatorów pozwala na wyprowadzenie następujących wniosków:

1.    Stosunkowo nikły jest zasób wiadomości uzyskanych od informatorów co do zasad i istoty funkcjonalności opiekuńczych wyobrażeń demonicznych w konkretnych warunkach życia rodzinnego społeczności wiejskich. Już na wstępie niniejszych rozważań nad sferą demonów opiekuńczych zwrócono uwagę na fakt, iż występowanie tych reliktów wierzeniowych stwierdzono u 53% informatorów. Jednakże jakiekolwiek wiadomości o funkcjach przypisywanych tym wyobrażeniom demonicznym można było uzyskać zaledwie od połowy tej grupy informatorów.

2.    W danej grupie informatorów występuje zgodność poglądów na fakt, iż demony opiekuńcze pełnią funkcję czynnika sprawczego bądź pomocnego przy sporzeniu majątku i zapewnianiu dobrobytu w domu i zagrodzie. Zasadnicze różnice poglądów ujawniają się dopiero przy określaniu sposobów (technik) działania stosowanych przez dane demony. Wyróżnić tu można cztery zasadnicze kręgi poglądów: Demony zapewniają dobrobyt i szczęście w danym domostwie przez sam fakt przebywania i zamieszkiwania w nim (19%). Przysparzają majątku gospodarzom poprzez czynny współudział w wykonywaniu określonych czynności domowych i gospodarskich (19%). Pomnażają dobytek gospodarzy na drodze kradzieży u innych gospodarzy (13%). Sporzą majątek gospodarza w sposób tajemny, ludziom nie znany (3%).

3.    W żadnej natomiast wypowiedzi informatorów nie stwierdzono przypisywania tym demonom funkcji nadrzędnych opiekunów domostwa i gospodarstwa. Wydaje się, iż w przeszłości zjawisko takiego pojmowania roli demonów domowych występowało (przeobrażona forma pradawnego kultu przodków), ale obecnie uległo ono pełnemu zanikowi.

Przy omawianiu charakteru i istoty społecznej funkcjonalności opiekuńczych wyobrażeń demonicznych zwrócić należy także uwagę na określoną ich specyfikę występującą w rejonie gorlickim, a zwłaszcza zachodniej jego części (Grodek, Bieśnik, Bystra, Łosie). Jest to terytorium zamieszkane częściowo przez Łemków, w których wierzeniach zachowały się relikty kultu węża utożsamianego z opiekuńczym demonem domowym. Wierzono, iż powodzenie i dostatek stale będą gościć w domu, w którym na piecu zagnieździł się wąż. Węża takiego nie można było zabić ani wypędzić, ale wręcz przeciwnie należało mu pozostawiać jadło i dobrze się z nim obchodzić. „Jeżeli gospodarz zaniedbał węża, to on odchodził i wówczas nie można było dać sobie

139