18757 Obraz2 (18)

268 Źmile M. Cioran

ruchliwości. Hierarchia nie jest prawomocna z tego względu, że wrażliwość nie ukazuje się w postaci obawy częściej niż w jakiejkolwiek innej. Jeśli czujemy więcej w przerażeniu, rozumiemy przede wszystkim w lęku. Niepodobna myśleć w przerażeniu, podczas gdy lęk umożliwia przenikliwe szaleństwo, niepokój myśli.

Pokora wyraża paroksyzm doznania bycia stworzeniem. W niej człowiek jest tak upadły, że uważa się za ostatnie ze stworzeń, a podniósłszy się, zwraca się jedynie do boskości. Pokora jest odrażająca i wzniosła...

Odraza wobec wszystkiego, co „uwznioślające”, wobec „dobra”, „prawdy”, „piękna”... I pomyśleć, że w imię tych wartości i tych urojeń rozpętywano wojny, tworzono systemy myśli i posługiwano się nimi, by usprawiedliwić historię! Słyszy się, że kultura jest bez nich niepojęta, a duch — złudzeniem. Czegóż ludzie nie dokonali, by je ocalić! Pierwowzory, kategorie idealne, transcendentne formy, byleby tylko były bardziej niedostępne, czystsze lub nietykalne. Każde z nich ma za przymiot wszystkie inne. Czy „dobro” nie jest uwznioślające, piękne i prawdziwe? Jakaż odraza w tych słowach: wszystko, co uwznioślające.

Przypatrzcie się uważnie tym „wiecznym kategoriom” w chwili, kiedy ogarnia was całkowicie samotność, poproście o pomoc jedną z nich — nie po to, by pomogła wam uniknąć samotności, lecz by was wsparła — a zobaczycie, jak złudne oparcie one oferują. Przeciwnie, to, co przyniesie wam nieocenioną korzyść, to dzikie napięcie, pragnienie chwały, zemsty, zgrzytanie, nie tylko zębów, lecz również serca. Wszystkie „dobra doczesne” nieskończenie wam pomogą. Pospolita równowaga wynalazła „kategorie wieczne”, rozpaczliwa pasja odkryła wieczność rzeczy ulotnych. Wieczności nie da się zrozumieć za pomocą kategorii wiecznych, lecz dzięki migotliwym płomieniom duszy.

Bach, Szekspir, Beethoven, Dostojewski i Nietzsche — oto jedyne argumenty przeciwko monoteizmowi.

Miałbym tylko jeden powód do dumy: stać się człowiekiem, od którego poeci mogliby się czego nauczyć.

Bach to inne miano na określenie wzniosłości i odpowiednie miano na pocieszenie. Boska muzyka jedynie zamyka nam powieki. Oczy mogą widzieć jedynie ziemię.

Drżenia ciała wiążą nas z ziemią. Z kim łączą nas jednak jego zduszone krzyki, bolesne rozprężenie tkanek, ukryte konwulsje organów? Temperatura ciała powoduje ulotnienie się ducha i odurza nas lawiną oparów. Czy furia cielesna może nas jeszcze przywiązać do ziemi? W świecie znajdujemy formę jedynie w jego równowadze, furia zadowala nas jednak przez to odwrócenie, które zastępuje ziemię halucynacyjną wizją możliwych światów. Tragedia ciała tkwi w żalu, który stał się rozżarzonym węglem, w zmysłowości ożywianej przez swe napięcie, w drżeniu komórek gotowych rozproszyć się w chaosie. Nienasycenie ciała wyrywa nas ze świata szybciej niż oddalenie ducha. Ciało również woła o inny świat. Nieprzypadkowo religie zajmował — lub zdumiewał — problem ciała. Nie rozwiązały go, lecz przekonały nas, iż tragedia ciała jest tragedią wiary. Walka pomiędzy ascezą i rozkoszą nie