20361 IMGA59 (3)

wieść zna, rozumie intuicyjnie, że Jonasz po to p_r2e I bywa w brzuchu wieloryba, aby mogła się w nim do. konać określona przemiana; gdy ponownie wróci do ty. J da, będzie lepszym człowiekiem.

Podobnie dziecko zdaje sobie sprawę w intuicyjny** I sposób, że połknięcie Czerwonej Czapeczki przez wilka I nie stanowi bynajmniej końca historii, ale — jak w tylu innych przypadkach, kiedy bohater baśniowy „u. I miera” — służy dalszemu, określonemu celowi. Dziecko I rozumie nadto, że jeśli ktoś rzeczywiście „umarł" w tej historii, to mała dziewczynka, jaką była uprzednio Czerwona Czapeczka, nie umiejąca obronić się przed pokusami wilka; pojmuje, że gdy bohaterka wyskakuje z brzucha wilka, to do życia wraca już zupełnie inna I osoba. Posługiwanie się przez baśń takimi zwrotami I wydarzeń jest konieczne, bo dziecko wprawdzie łatwo ^ I rozumie, o co chodzi, kiedy jedna postać zostaje za* I stąpiona przez drugą (dobra matka — przez niegodzi* I wą macochę), ale nie rozumie jeszcze przemian wewnę* I trznych, jeśli nie znajdują one wyrazu w zewnętrznych I przeobrażeniach baśniowego bohatera. Tak więc do roz*. I licznych pożytków, jakie dzieciom przynosi baśń, należy jeszcze wzbudzanie w dziecku przekonania, że tego rodzaju przemiany wewnętrzne są możliwe.

Kiedy opowieść zajmie silnie zarówno świadomość. I jak nieświadomość dziecka, pojmuje ono, że gdy dziewczynka i babcia zostają połknięte przez wilka, to na I pewien czas są stracone dla świata, utraciwszy łączność I z nim i możność wpływania na bieg wydarzeń Aby 1 więc mogły zostać ocalone, pojawić się musi ktoś z ze* I wnątrz. A skoro chodzi o matkę (czy postać zastępu I i córkę, to któż miałby to być,.jeśli nie ojciec?

Czerwona Czapeczka, ulegając pokusom wilka, aby I żyć nie według zasady rzeczywistości, ale zgodnie z z*' I sadą przyjemności, wraca tym samym do wcześniej' szych, pierwotnych form egzystencji. Ponieważ dzieci# I myśli skrajnościami, owo cofnięcie się bohaterki w roZ' I woju przedstawione zostaje — w dobitny a przesadź ny sposób, tak charakterystyczny dla baśni — jako powrót aż do stanu płodu.

Dlaczego jednak babcia ma zaznać tego samego losu co dziewczynka? Czemu również ona „umarła” i życie jej sprowadzone zostało do niższych stadiów egzystencji? Ten szczegół baśni odpowiada wyobrażeniom dziecka, co to jest śmierć: umarły już nic nie może, nie ma z niego żadnego pożytku. Babcia i dziadek (owi rodzice drugiego stopnia) winni służyć dziecku pomocą, przynosząc mu w ten sposób pożytek — winni zapewnić mu opiekę, pouczać je, karmić. Jeśli nie są w stanie tego czynić, życie ich sprowadzone zostaje do niższych form. Okazując się równie bezbronną wobec wilka jak Czerwona Czapeczka, babcia musi doznać tego samego losu co ona¹

Opowieść nie pozostawia wątpliwości, że babcia i dziewczynka po połknięciu przez wilka nie przestały żyć. Świadczy o tym zachowanie Czerwonej Czapeczki, kiedy zostaje wyswobodzona. „Dziewczynka wyskoczyła i zawołała: «Ach, jak się bałam, tam tak ciemno w brzuchu wilka!»” Skoro czuła strach — to żyła; gdy się jest martwym, nic się nie czuje i nie myśli. Czerwona Czapeczka bała się ciemności, bo postępki jej sprawiły, że utraciła wyższą świadomość, rozjaśniającą jej obraz świata. Podobnie dzieje się z dzieckiem, które czy to wiedząc, że postąpiło źle, czy to odczuwając brak opieki ze strony rodziców, przeżywa grozę, gdy zapadają nocne ciemności.

Nie tylko w opowieści o Czerwonej Czapeczce, ale w ogóle w całym świecie baśniowym śmierć bohatera — jeżeli nie jest to śmierć ze starości, po spełnionym życiu — symbolizuje doznane niepowodzenie. Śmierć postaci, którym się coś nie udało — jak w przypadku

1

Interpretację taką potwierdza druga weraja baśni ze zbioru braci Grimm. Opowiada się tu, te innym razem babcia zdołała dziewczynkę obronić przed wilkiem 1 doprowadziła do Jego zguby. Oto właśnie, czego się oczekuje od rodzica drugiego stopnia, jakim Jest babcia; jeśli oczekiwania te zostają spełnione, wówczas ani babcia, ani dziecko nie potrzebują się lękać najbardziej przebiegłego wilka.