22786 Re exposure of DSC03384

Koosuns i Konstantyn II. «ywm« Konstantyna Wiol kiego imonotyi

cji (361 r.). Władzę sprawował przez niespełna dwa lata Julian (361-363 r.), który przeprowadził gruntowne reformy wewnętrzne przywracając przywileje starorzymskiej rełigii. Cesarz rozpoczął wielką wojnę z państwem Sassanidów marząc o podboju całą} Perąji, w wyprawie doszedł do Ktezyfontu. W wojnie tej górował doświadczeniem i taktyką stary król perski Szapur II, który wciągnął wojska Juliana głęboko na swoje terytorium, unikąjąc walnej bitwy i nękąjąc Rzymian wypadami. Cesarz został dętko ranny w bitwie i zmarł. Jego następca. Jowian, zawarł z Persami pokój niekorzystny dla Rzymu.

Państwo rzymskie w IV w., za rządów Konstantyna Wielkiego przeżyło krótki okres świetności, którą próbował odrodzić Julian. Jakkolwiek Konstantynowi nie udało się zapewnić trwałego pokoju wewnętrznego i zewnętrznego po swej śmierci, to jednak zdołał wprowadzić zasadnicze reformy, które ukształtowały ostatecznie nowe formy ustroju społeczno-ekonomicznego i politycznego.

PODSTAWY USTROJOWE PÓŹNEGO CESARSTWA

W IV W. N.E.

_1. Reformy gospodarczo-społeczne

Trudności gospodarcze państwa skłoniły cesarzy do podjęcia wielu radykalnych reform mających zabezpieczyć regularne dostawy pewnych ilości produktów rolnych i rzemieślniczych. Wobec zachwiania się podstaw gospodarki towarowo-pieniężnej państwo starało się przede wszystkim o ściąganie różnych podatków w postaci naturaliów.

W tym celu cesarze wkroczyli na drogę dziedzicznego przywiązywania niektórych grup ludzi do zawodu. Zarządzenia te dotknęły przede wszystkim kolonów. W 332 r. Konstantyn wydal ustawę, na mocy której kolonowie zostali dziedzicznie przywiązani do ziemi (glebae adscripti)\ panowie mieli sobie solidarnie pomagać w ściganiu zbiegłych kolonów. W 336 r. zabroniono kolonom występować ze skargą przeciwko panom. Za rządów cesarza Walensa, w 371 r. przeniesiono obowiązek ściągania podatków od kolonów na właścicieli ziemi. W ten sposób ustalono, że pan jest pośrednikiem między kolonem a państwem.

W IV w. zaczęła stopniowo zanikać warstwa wolnych chłopów. W okresie najazdów i niebezpieczeństw, przed którymi nie mogły ich uchronić władze państwowe, na skutek częstych nadużyć urzędników, wobec których byli bezbronni, wolni rolnicy oddawali się pod opiekę możnym panom na zasadzie tzw. patrod-nium. Chłopi zrzekali się własności ziemi na rzecz pana, za co uzyskiwali jego opiekę i ochronę. Chociaż władze cesarskie niechętnie odnosiły się do patroci-nium, które dawało nadmierną potęgę wielkim właścicielom ziemskim i ograniczało możliwości poboru rekrutów, nie byty w stanie zahamować tego procesu.

Zarządzenia cesarskie objęły również część ludności miast. Pewne grupy rzemieślników, których produkcja była szczególnie ważna dla państwa, zostały dziedzicznie przywiązane do kolegiów. Miało to zagwarantować władzy cesarskiej stałą ilość produktów rzemiosła. Wydąje się, że już polityka Aureliana zmierzała do ścisłego podporządkowania państwu kolegiów związanych z roz-

609