228

228 VI. Hzskuliyn

tworzenia dźwięków i napisów'. Potrzebny byłby tu także, lec/ nie zostaje przedstawiony, jakiś opis tego. w jaki sposób wyrażenia uzyskują znaczenie. Prawie w ogóle nie zwraca się uwagi na notoryczną trudność z zakresu behawioralnej analizy przekonań, polegającą na tym. że nasze zachowanie jest zależne od złożonych przekonań i związków zachodzących między przekonaniami i pragnieniami, przy czym obie te składowe nie są stałe w przypadku różnych osób, a nawet u tej samej osoby w różnych okresach czasu. Nic dziwnego, że Armstrong musi przyznać, że ..nic udało mu się wyjaśnić natury przekonań tak szczegółowo, jak by należało”²⁵.

Wróćmy jednak do definicji postrzeżeń. Można się łatwo zgodzić z tym. że postrzeżenie, przynajmniej w tych przypadkach, gdy /wraca się na nic uwagę, może prowadzić do nabywania prawdziwych bądź fałszywych przekonań dotyczących aktualnego stanu części ciała postrzegającego i części środowiska. Nie prowadzi ono jednak do takich następstw w każdym przypadku, gdyż przekonanie to może być jednym z przekonań, którymi już rozporządzamy; Armstrong uchyla jednak tę trudność, mówiąc, że w takim przypadku odpowiednie przekonanie zostałoby nabyte, gdyby postrzegający nic wiedział wcześniej, że jest ono prawdziwe. Przyjmijmy, że jest to skuteczny zabieg. Nasuwa się tu jednak istotne pytanie, dlaczego Armstrong twierdzi, że percepcja jest jedynie nabywaniem przekonań. Jaką siłę ma owo .jedynie”? Odpowiedź, że służy ono podważeniu tego. jakoby przekonanie było nabywane za pośrednictwem doświadczenia zmysłowego, jest zaskakująca. Armstrong istotnie maskuje częściowo tę intencję mówiąc o przekonaniach jako o czymś, co nabywamy za pomocą narządów zmysłowych, takich jak oczy i uszy. ale wykorzystywanie narządów zmysłowych przedstawia jako czysto fizyczną transakcję między częściami ciała i materialnymi przedmiotami, którym nie przysługuje żadna uchwytna własność. „Widziałem mysz” zostaje przekształcone w „Nabyłem przekonanie, że znajdowała się tam mysz. za pomocą wzroku”; nie zakłada się jednak, że posłużyłem się wzrokiem po to. by cokolwiek zobaczyć, i nie sugeruje się. że przekonanie to powstaje

Tiłm/ć. s 4 ?!.

w następstwie tego. że jawi mi się wizualne zjawisko mys/y. To absurdalne dążenie do wyeliminowania zjawisk rozciąga się nawet na doznania cielesne. ..Dowiadujemy się za pośrednictwem postrzeżeń cielesnych, że zaburzenia objęte wspólnym mianem « ból ów eicles-nych» mają również. jakąś cechę wspólną. Ale postrzeżenie nie infor-mu je nas. czym ta cecha jest¹*¹ a często jedynie wywołuje pragnienie. by to postrzeżenie ustało. Czy nie rnożna po prostu przyznać, że przeżywamy doznanie bólu?

Armstrong jest zbyt roztropnym filozofem, by konsekwentnie bronić takiego stanowiska. Na przykład traktuje przypadek widzenia przedmiotu w lustrze jako przypadek, w którym potencjalnemu nabywaniu przekonania, że przedmiot znajduje się /a lustrem, zapobiega wcześniejsza wiedza o zjawiskach odzwierciedlania. Dlaczego mielibyśmy jednak w ogóle skłaniać się ku przekonaniu, że ów przedmiot znajduje się za lustrem, gdyby nie to. że wydaje się tam znajdować? Nadto. Armstrong wskazuje w pewnym miejscu, moim zdaniem cał-kietn słusznie, że „zawarty jest jakiś element inferencji”²⁷ w^r takich postrzeżeniach. które prowadzą do przekonania, że „Tam znajduje się głowa kota”. Uzasadnia to w taki sposób, iż kocie głowy posiadają nie tylko własności wizualne, przez co w pewien sposób dopuszcza, że przekonanie mów-i więcej niż to. o czym raczą nas informować dane wzrokowe, na których się ono opiera. By odwołać się do jeszcze jednego przykładu. Armstrongówskie ujęcie obrazów wewnętrznych sprowadza się do tego. że są one „podwójnie ekscentrycznymi”²* postrzeżeniami. nic będąc ani następstwem stymulacji narządów zmysłowych, ani nie pociągając za sobą nawet ..potencjalnych” prze konań. Jeśli jednak mamy trzymać się definicji Armstronga, implikuje to. że nie są one u ogóle postrzeżeniami. Armstrong broni się jednak mówiąc, że przypominają one podstawowe przypadki percepcji; nie mówi jednak pod jakim względem. Gdyby to zrobił, musiałby przyznać. że przypominają je fenomenologicznie.

Armstrong w^rikta się w te kłopoty dlatego, że w swoim systemie nie inoże znaleźć miejsca dla jakości wtórnych. Wychodzi to na jaw

1

Tama;. s. 43?.    - Tamże. s. 327.    ^ TamZe. ,418.