24379 IMGp29 (6)

62 BARBARA BOSAK

trwałe z nabożeństwem różańcowym. Ikona Salus Populi Romani w polskim środowisku pełniła rolę Salus Populi Połonici — Ocalenia Ludu Polskiego.

Na szerzenie się tego typu wizerunków wpływ miały także uchwały Synodu Krakowskiego z 1621 roku*⁶, dotyczące malarstwa sakralnego. Znaleźć w nich można m. in. dokładnie ustalone zasady malowania wyobrażeń Matki Boskiej. Zalecano, aby Marię przedstawiano tak, jak jest namalowana na obrazie w Częstochowie lub „w temu podobny sposób’*⁴⁷. Postanowienia Krakowskiego Synodu odnosiły się jedynie do diecezji krakowskiej ale znalazły one oddźwięk i poza jej granicami. Najczęściej powtarzano w wizerunkach maryjnych wzór częstochowski lub Matki Boskiej Śnieżnej.

W XVII wieku popularność wizerunków Matki Boskiej jako tarczy obronnej była ogromna na obszarze ówczesnej Rzeczypospolitej, zwłaszcza na jej rubieżach, gdzie w epoce potrydenckiej miała miejsce ożywiona katolicka akcja misyjna i polonizacyjna⁴*. Występowały one również licznie i w prowincjonalnym malarstwie polskim. Chociaż dokładnie nie powtarzano schematu rzymskiej ikony, bowiem często rozbudowywano ich treść w części tła, to wyraźnie charakteryzuje je bizantyńska stylizacja⁴⁹. Na obrazy nierzadko przytwierdzano metalowe tzw. sukienki, które dodatkowo ozdabiano zawieszonym różańcem, eksponując jego charakter różańcowy. Czczono je jako laskami słynące, wzbogacano metalowymi koronami, o bogatej kameryzacji. Istnieją także przedstawienia Matki Boskiej Śnieżnej, które swą treścią nawiązują do współczesnych wydarzeń politycznych i religijnych. Cechuje je bogactwo ideowe, często o rozbudowanym, narracyjnym charakterze⁵⁰.

3. OPIS OBRAZU W GOGOLOWIE

Obraz Matki Boskiej Śnieżnej z Gogolowa namalowany jest techniką temperową na podobraziu z desek lipowych, spiętych dwoma spągami o wymiarach 152x105 cm, grubości deski ok. 2 cm. Obraz ujęty jest drewnianą, nową ramę, o płaskim licu.

Maria o wysmuklej sylwetce, ukazana jest prawie frontalnie, w półpostaci, widoczna do bioder. Na lewym ramieniu trzyma Dzieciątko. Dłonie Marii są skrzyżowane: prawa nałożona na lewej delikatnie opada, dwa palce są lekko rozchylone, pozostałe zgięte. W lewej dłoni trzyma chustkę przewiniętą przez kciuk

⁴⁴ W. Tomkiewicz, Uchwala Synodu Krakowskiego z 162J roku o malarstwie sakralnym (w:J Sztuka i krytyka, 8, 1957, nr 2/3, s. 175 n.

^4T Tamże,«. 152-155.

⁴⁴ J. Kloczowski, Zakon braci kaznodziejów w Polsce 1222-1972. Zarys dziejów [w:] Studia nad historią Dominikanów w Polsce 1222-1972, l. 1, Warszawa 1975, s. 19 im., 73 nn.

" K.S. Moisan.B. Szafraniec.op. c/7.,s. 88.

" Tamże, s. 90; Z dawna Polski..., s. 91. ii. 11.

II. 25. Matka Boska Śnieżna (fragment). Gogolów, kościół parafialny. Fot. A. Bosak

i zarazem podtrzymuje Jezusa. Chustka o układzie potrójnego zwoju ozdobiona jest inicjałami „IMR” i „IHS”. Maria ubrana jest w czerwoną, pionowo udrapowa-ną suknię. Kołnierz przy szyi ma wykrój trójkątny. Na głowie i ramionach Marii narzucony jest płaszcz ciemnoniebieski, o drobnych i miękko układających się fałdach. Płaszcz spowija opływowo sylwetkę i tylko przy lewym łokciu jest mocno wybrzuszony.

Maforion o miękko i swobodnie układających się fałdach jest dosyć głęboko nasunięty na czoło, brzegi jego lamowane są złotym galonem. Skraj dolnej części maforium układa się esowato, płynnie i skierowany jest ku ramieniu Jezusa. Na prawym ramieniu Marii znajduje się siedmioramienńa gwiazda koloru żółtego, a nad czołem krzyż takiejże barwy. Głowa o kształtnym owalu, osadzona na wysokiej, smukłej szyi.

T\varz Madonny jest jasnej karnacji, o poważym, lirycznym wyrazie i regularnych rysach. Oczy są dosyć głęboko osadzone, ciemne, duże, o migdałowym kształcie, skierowane na widza, podkreślone delikatnie brwiami. Nos jest długi.