25667 Scan0020 (20)

38

chodzi to jedynie w obecności antygenów układu HLA, i to zarówno w komórce prezentującej, jak i w komórce odbierającej sygnał tego rodzaju.

W obrębie układu HLA wyróżnia się dwie klasy antygenów:

I,    do której należą HLA-A, IiLA-B i HLA-C, które są obecne na wszystkich komórkach organizmu i odgrywają zasadniczą rolę w odpowiedzi cytotoksycznej — na komórki zakażone wirusem, i

II,    do której należą HLA-DP, HLA-DO, HLA-DR, które są obecne na komórkach fagoc.ytujących (makrofagi, komórki Browicza-Kupfera w wątrobie, makrofagi płucne), na komórkach Langerhansa. w skórze i na komórkach dendrytycznych (prezentujących antygeny limfocytom Th). Stymulowany antygenem rnakrofag wydziela inteiTeukinę 1 (11-1), która aktywuje komórki: Th, T supresyjne Ts oraz komórki NK (na.tural ki ller), przy czym komórka Th aktywowana wykazuje oddziaływanie wielokierunkowe i jest centralną komórką w stymulowaniu odpowiedzi immunologicznej.

(Niektóre dalsze szczegóły dotyczące układu HLA można znaleźć w mojej książce pt. „Badania serologiczne w dochodzeniu ojcostwa” — Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1991, wydanie drugie, str. 282 - 289).

* * *

Między układem dopełniacza a układami krzepnięcia krwi i ki-nin istnieje wyraźna współzależność wyrażająca się szeregiem interakcji. Kompleksy odpornościowe mogą aktywować układ krzepnięcia krwi poprzez adherencję immunologiczną fragmentu C3b do płytek krwi. Podobnie aktywacja C6 prowadzi do uruchomienia układu krzepnięcia krwi.

W układach: krzepnięcia, fibrynolitycznym i kininowym, główną rolę odgrywa czynnik XII (Hagemana). Jego aktywacja zapoczątkowuje sekwencje procesu krzepnięcia oraz aktywuje układ plazminy, której główną funkcją jest enzymatyczny rozkład fibryny do fibry-nopeptydów. Działa ona także na czynnik Hagemana rozkładając go

0.4. KOMPLEKSY ODPORNOŚCIOWE

39

na mniejsze fragmenty, które z kolei aktywują układ kininowy. Powoduje to m.in. zwiększenie przepuszczalności naczyń i chemotoksję leukocytów.

Tworzenie się kompleksów odpornościowych

Kompleksy antygen-przeciwciało, czyli odpornościowe — jak wyżej podano — mogą dodatkowo wiązać składniki dopełniacza. Jeśli antygen (Ag) i przeciwciało (Ab) o wysokim powinowactwie znajdują się w roztworze w optymalnych proporcjach, dochodzi wówczas do maksymalnego związania się obydwu składników. W następstwie tego w roztworze nie stwierdza się ani wolnego antygenu ani też wolnego przeciwciała.

Kiedy cząsteczka antygenu zawiera tylko jedną determinantę, powstają wówczas najprostsze kompleksy. Takie kompleksy, które są złożone z jednej cząsteczki przeciwciała i jednej lub dwu cząsteczek antygenu, nie mają na ogół tendencji do wytrącania się z roztworu, czyli precypitacji. Wtedy, kiedy w roztworze jest nadmiar przeciwciała. lub antygenu, nie dochodzi w ogóle do powstania precypitatu. Zjawisko to znane jest w serologii sądowo-lekarskiej — w związku z wykonywaniem odczynu Cystowicza-Uhlenhuta. Odczyn ten służy do wykrywania przynależności gatunkowej białka w śladach krwawych. Chodzi tam o stwierdzenie, czy jest to krew ludzka, czy też zwierzęca. Po dodaniu surowicy precypitującej białko ludzkie (do wyciągu ze śladu krwawego) występuje na granicy zetknięcia się obu płynów (surowicy i wyciągu ze śladu) wyraźny pierścień zmętnienia — wskutek tworzenia się strątu. Wtedy jednak, kiedy jest nadmiar przeciwciała (w surowicy precypitującej), po dodaniu surowicy do wyciągu nie pojawia się pierścień zmętnienia [1].

Antygen na ogół zawiera wiele determinant, a wobec tego że przeciwciało posiada z reguły co najmniej dwa miejsca wiążące, jest rzeczą zrozumiałą, że jeżeli oba te składniki znajdują się w odpowiednich proporcjach, mogą w tych warunkach wytworzyć się nawet stosunkowo wielkie kompleksy odpornościowe — złożone z wielu cząsteczek zarówno antygenu jak i przeciwciała. Przypominają one wówczas ro-