31203 P1190808 (2)

160

pogrzebowy, w wynika kt6r«fO groby nie są uchwytne ta pomocą metod archeologie cnych. Osiedl* nie tą Uktę mano- ele te zapewne wynika z aaedostatecznego stanu badań. Y brązie końcowym trefli ykanaki ośrodek produkcji metalurgicznej przebywał swój szczytowy okres rozwoju. Majowo produkowano siekierki brązowe, t pr6ox togo mieczo ze sztabą do rękojeści, n.in. typu ■lon^ue de oorpe", groty oszczepów o ażuro-wyk liściu, analogiczne do okazów brytyjskieh, otwarte bransolety i rókne typy szpil.

V    południowo-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego w młodszym i najmłodszym okresie opoki brązu rozwijała się w dalszym ciągu po-lodT*-* owo-M^J>łMHklt kul tara opoki brązu, której młodsza faza Jest datowana na lata 1100 - 600/700 p.n.e. Y dalszym ciągu zmarłych nie spalonych okładano do grobów obstawionych kamieniami. V grobach pojawiają się kamienne płyty • pokrywy, ozdobiono reliefami. Na płytach ty oh aą wyobrażone mlecze_v berła sztyletowe, siekiery, których nie składano zmarłym do grobów. Ryty to zapewne miały zastąpić zmarłym brak wyposażenia w te przedmioty*

V    drugiej polewie U tysiąclecia p.n. o. , zwłaszcza w łatach 1200 -- 1000 p.n*a. na wyspach zachodniej osęśol Morza Śródziemnego, na Balcarach, Malcie, Sardynii 1 Sycylii, rozwinęła się kultura, któroJ twórcy wznosili osiodła ufortyfikowane nurami zbudowanymi z wielkich, regularnych bloków kamiennych. Fortyfikaoje to, zwano marami cyklopów, były zaopatrzone w bramy. ¥ osiedlach wnosiły się potężne wieko kamienne o średnicy do 30 metrów, a wysokie do 12 m, używane do o ołów mieszkalny oh i obronnych. Obiekty to określa się na Balcarach Jako "talaioty*, a Jako •noragi* na Sardynii* V obrębia osiadli spotyka się tez czworoboczne domy mieszkalne, niektóro zaopatrzone w absydę, także wzniesione z kamienia* Cmentarze zakładano albo w Jaskiniach, albo też wznoszono podobno do wiąż mieszkalnych grobowce kamienno

na piania kolistym. Inano też są duże kamienne grobowce prostokątne, zbudowane z wielkich bloków, o sklepionym wnętrzu, tak zwane "na-vetty*. W grobowcach znajdowały alę zbiorowa pochówki ciałopalne kilkudziesięciu lab większej liczby osobników. Ludność wysp podobnie jak 1 w dawniejszych czasach zajmowała się, obok hodowli zwierząt i rybactwa, korsaratwom. Stąd toż na wyspach znajduje się wiola wyro-óów metalowych różnego pochodzenia. Oryginalna kultura wysp została ostatsoanle zniszczona przez Kartaglńozyków, zwłaszcza po ich osedzo-niu się na wyspie Iblzls w VII wieku p.n.a. 1 po objęolu przez nich kontroli nad pozostałymi wyspami.

12. WYSPY BRYTYJSKIE V ŚRODKOWEJ I MŁODSZEJ EPOCE BRĄZU

V środkowym 1 młodszym okresie epoki brązu cały terem Wysp Brytyjskich: Anglię, Szkocję 1 Irlandię zajmowała tak zwana kultura zrobów ciałopalny oh /Clnerary Orna/. Kultura ta stenowi w zasadzie kem* tynuaoję miejscowej kultury z wczesnego 1 starszego okrasa epoki brą-au. Rozpowszechniły się w tym oaasle cmentarzyska z grobami ciałopalnymi popielnicowymi * Pochówki ciałopalne wkopywano też w nasypy starszych kurhanów. Nastąpił rozwój miejscowej populaoji 1 osadnictwo objęło także tereny dotyobczas zupełnie pozbawione śladów dawniejszego osadnictwa* Kultura ta wykasuje lokalne aróżnloowenie. Ceramika w północnej Anglii, Szkoojl 1 Irlandii posiada bliskie nawiązania do dawniej tu występujących naczyń garnkowe tych. Naczynia zdobione w dalszym ciągu odciskami sznura /Cordoned uram/ lab lnkruetaoją /Enorusted orne/* V środkowym okrasie opoki brązu a lał miej sos dalszy rozwój lofcal-nej metalurgii brązowej* Licznie występują charakterystyczne dla ¥ysp Brytyjskich a lakierki brązowa z piętką, zaopatrzona w osiko* V miejsce dawniej rozpowszechnionych sztyletów pojawiają się alsoze, groty włóczni, nieraz zaopatrzona w uszko na tulel, sierpy, a z ozdób liczni o są reprezentowano bransolety, naramienniki 1 naszyjniki* Ozdoby były taż stosunkowo często wykonywane ze Błota.

Późny okras epoki brązu przynosi nowe formy długich mleoey ze smtabą do rękojeśol, długie groty oszczepów z tuleją, niekiedy o ażurowym liściu. Występują też różne typy siekier z tuleją, brzytwy eres liczna, nieraz masywno ozdoby, Jak bransolety, naramienniki wykonane z brązu lub ze złota. O znacznym rozwoju miejscowego ośrodka produkcji metiLlurgiomnaJ świadczą liozne formy odlewnicze i bogate skarby za-wierająoe między innymi bryły surowca brązowego. Wyroby brązowa pochodzenia brytyjski ego pojawiają alę w tym ozasle także aa kontynencie, na terania północnej Francji 1 w Belgii*

Na północnych peryferiach Wysp Brytyjskich, na Orkadaoh i na Saat-landaeh, w ©po o o brązu grupy miejscowa J ludności aamieszklwały osiedla złożono z ko Lis tych domów zbudowany oh z kamieni /a. ln. Jarlshof na Szetlandadh/• Ludność ta zajmowała się rybactwem, położeniem na ptaki 1 ssaki morskie oraz hodowlą* Do o terały tu wpływy kultury grobów olało palnych z południa i a Irlandii. Obok wyrobów kamiennych 1 kościanych, wykonany oh praeweżnle z kości ssaków morskich, oma naczyń wykonanych ze steatytu, rozpowszechniała się ceramika 1 wyroby brązowe.

V późnym okresie epoki brązu, na terenie południowej Anglii wytworzyła elę kultura Dęysrell-Rlnbury, datowana ne lata 1200/1100 -500 p.n.a* Kulturę tę utworzyli przybysze ze środowiska kultury pól