31523 IMG 81

łatwym i niejako poufałym ten sposób, który jeden jest dobrym, a zatem we wszystkich umiejętnościach ' stajnym.    |||

Łatwości, która sprawi gruntowne objęcie tej Logiki nabyć też można przez uważne czytanie Lekcji wstę * nych dzieła mego Cours d'iludes_} łącząc do tego pierwsz część Gramatyki. Kto to pilnie przeczyta, wszystkie inne pisma moje łatwo zrozumie.

Ale winienem jeszcze ostrzec młodzież względem prze-sądu, który prawie wszystkim poczynającym jest pospolity i niejako naturalny. W przekonaniu, że sposób do rozumowania podany powinien nas uczyć rozumowania, skłonni jesteśmy do sądzenia, że za każdym rozumowaniem naj-pierwszą jest rzeczą myśleć o prawidłach, podług których zrobić je mamy. Ale się w tym mylimy. Bo nie my o prawidłach myślić powinniśmy, ale same prawidła kierować nami powinny bez naszego o nich myślenia. Mówić by prawie nie przyszło, gdyby przed wymówieniem każdego zdania o regułach gramatyki myśleć potrzeba było. Otóż i sztuka rozumowania równie jak wszystkie języki tyle tylko jest dobrze użyta, ile jest naturalnie użyta. Rozważaj sposób podany i mocno go rozważaj; ale już nie myśl o nim, kiedy o czym innym myślić zechcesz. Po niejakim czasie stanie ci się poufałym: wtedy, zawsze ciebie nieodstępny, postrzegać będzie twe myśli, które z siebie pójdą¹, i będzie nad nimi czuwał dla przeszkodzenia², aby zbocz-nie nie poszły; tego tylko od podanego sposobu spodziewać się powinieneś. Poręcze wzdłuż przepaści nie dla prowa-

dzenia podróżnego, lecz dla przeszkodzenia, akjy w nią nie wpadł, stawiać się zwykły.

Jeśli z początku będziesz miał niejaką trudność w obeznaniu się ze sposobem, który w tym dziele wyłożyłem, nie pochodzi to stąd, żeby miał być trudnym •. nie może on być takim, bo jest naturalnym. Ale ci się stał trudnym dlatego, że złe nałogi zepsuły twą naturę. 1’o/.bądź się więc tych nałogów, a wtedy naturalnie¹ będziesz dobrze rozumował.

Zdaje się, że te przestrogi winienem był dać na początku tej Logiki | ale może by ich nie zrozumiano. Zte zł ą dla tych, którzy od pierwszego razu czytać ją będą umieli, równie dobre będą i na końcu; dobre też będą na końcu i dla innych, bo tacy przez to mocniej uczują ich potrzebę.

¹ W II i III wyd. :l,,z natury". Właściwe znaczenie: w sposób naturalny (naturellementf,i

Ocft kmm Kr viu

l|Kto

1

W 11 i III wyd. „które same z siebie pójdą". Sens istotny; które samodzielnie toczyć się będą (qui iront seules).

2

* Tak w II i III wyd. W wyd. I: „do przeszkodzenia".