32130 Strona129

Z powyższej tablicy widać, że mieszaniny 1 i 3 wydzielają przy paleniu nadmierną ilość ciepła; najlepsze wskaźniki ma mieszanina 4, gdzie laktoza spala sit? jedynie do tlenku węgla. Doświadczenie wykazuje, że użycie mieszanin termicznych obliczonych na niepełne utlenienie substancji palnej daje możność uzyskania dymu dobrej jakości.

Spośród węglowodanów w masach dymów barwnych stosuje się laktozę, cukier trzcinowy, skrobię, opiłki drzewne.

Utleniacz stanowi przede wszystkim chloran potasowy, znacznie rzadziej stosuje się nadchloran potasowy lub azotany potasowy i sodowy.

Oto przykład masy nadchloranowej, polecanej przez A. Clarka:

Nadchloran potasowy	25%
Siarczek antymonu	20%
Rodamina	50%
Guma arabska	5%

Użycie azotanów prowadzi zwykle do otrzymania dymów nieodpowiedniej jakości. Niezłe wyniki daje użycie nadmanganianu potasowego w masach dymów sygnalizacyjnych, jednak praktycznie stosowanie mas dymnych opartych na nadmanganianie Jest mało celowe.

Ilość barwnika w masach dymów barwnych waha się od 40 do (10% w zależności od natury chemicznej samego barwnika i od wymaganej prędkości palenia masy.

Wolno paląca się masa dymu czerwonego, zawierająca 60% czerwieni paranilroanilinowej, może być obliczona następująco (dane liczbowe wzięto z tablicy 80):

Chloran potasowy    0,40-57,7 = 23,1%

Laktoza    '    0,40-42,3    16,9%

Czerwień paranitroanilinowa    60 %

Szybko paląca się masa dymu żółtego, zawierająca 40% amino-nzobenzenu, będzie miała skład:

Chloran potasowy    0,60 • 57,7 = 34.6%

Laktoza    0,60 • 42,3 = 25,4%

Aminoazobenzen    40 %

W niektórych przypadkach do mas wprowadza się pewną ilość Hubstancji zapobiegających zapaleniu się par barwnika. Takie sub-ii lanej e otrzymały nazwę substancji gaszących płomień (np. NttHĆOj). Rola substancji gaszącej płomień sprowadza się do obniżenia temperatury masy i do utworzenia gazu obojętnego (CÓ.,), Którego obecność zmniejsza kontakt par barwnika z powietrzem.

Skład mas dymów barwnych nie zawierających substancji gaszących płomień jest w przybliżeniu następujący:

30 ±10% 20 + 5% 50 ± 5% 0 — 5 %

Chloran potasowy Węglowodan Barwnik Lepiszcze

Wprowadzenie lepiszcza jest konieczne jedynie w tym przypadku, gdy masę granuluje się. Operacja granulowania bywa czasem przeprowadzana po to, aby zwiększyć powierzchnię masy, a tym samym skrócić czas wytwarzania się dymu.

Ponadto granulowanie masy pozwala na uzyskanie lepszej barwy dymu, gdyż pary barwnika zostają łatwiej usunięte ze strefy reakcji i nie przechodzą przez gorący, zwarty żużel. Średnica granulek w masach chloranowych wynosi 2 do 5 mm.

Masy dymów sygnalizacyjnych powinny spalać się bez dostępu powietrza. Umieszcza się je w porowatych woreczkach lub puszkach blaszanych albo kartonowych, zaopatrzonych w szereg otworów do przepuszczania dymu. Przy dostępie powietrza znacznie wzrasta temperatura reakcji, gdyż dopala się tlenek węgla: 2 CO I O, = 2 C0₂ + 140 kcal i tworzy się płomień spalający pary barwnika.

Ale nawc-t i wtedy, gdy nie ma płomienia, następuje częściowy rozkład barwnika. Ilość dymu powstająca przy paleniu mas chloranowych wynosi 30—10%, pierwotnej masy barwnika, a sam dym zawiera jedynie 60—80% barwnika (pozostałe 20—40'$j stanowią żywice będące produktem rozkładu barwnika).

Jak widać z tablicy 81, dym zielony otrzymuje się przy jednoczesnym odparowaniu żółtego i niebieskiego barwnika. W literaturze nie podano dotychczas samodzielnego barwnika zielonego, który by przy odparowaniu dawał zielony dym dobrej jakości. Niżej podano skład masy dymnej opartej na azotanie:

Azotan sodowy Opiłki drzewne Rodamina

Istotną wadę tej masy stanowi jej higroskopijność. *

W masach artyleryjskich pocisków wskaźnikowych stosuje się mieszaniny barwników organicznych z materiałami wybuchowymi. Na przykład, czeski patent nr 46 542, 1934 wskazuje, że w celu uzyskania barwnego dymu może być użyta mieszanina amo-nalu z drobno zmielonym barwnikiem (czerwienią paranitroanili-nową lub indygo). Przy dostatecznie dobrym zmieleniu składników i ich równomiernym zmieszaniu, w czasie wybuchu będzie

259