32824 skanuj0006 (370)

nalne dokonania, ile jako próba unowocześni ni a problematyki modernizmu. W 1919 roki pojawili się futuryści — pierwsi, którzy pod4 jęfi IliSpiraeje poetyckie awangardy europaj skiej. Na rok 1922, gdy ukazywać się zaczęli pismo „Zwrotnica”, datujemy początek Awanl gardy Krakowskiej.

Podobnie jak w Europie, tak w Polsce trenl ąwangardowy wygasał w końcu lat dwudzifll stych. Zostawił jednak ideę awangardyzmtS nowatorstwa uprawianego programowo, do dziś' żywą w myśli artystycznej. Zrodzone z niej! poczynania nowatorskie bliższych nam czasów! w swej pomysłowości, w przekraczaniu utarł tych wyobrażeń o dziele sztuki, w konflikcia z tradycyjnym gustem publiczności daleka prześcignęły pierwsze awangardy. Niemniej! potem nie powtórzyła się już atmosfera rewo-i lucji artystycznej towarzysząca pierwszymi awangardom. Składały się na nią: swoboda eksperymentu, rozwijającego się skokami zdobywczej inwencji, mniej dbałego o trwałe osiągnięcia, bardziej o doświadczenie, które przynosi, przekonanie o ostrej opozycji między dziewiętnastowieczną konwencją a duchem nowoczesności, odkrycia nowego materiału artystycznego, rozległa i bezustanna refleksja nad zasadami własnego języka artystycznego, pragnienie, aby porzucić rolę piękńosłowego komentarza życia i w sposób rzeczywisty uczestniczyć w życiu, a zwłaszcza w tworzeniu współczesnej świadomości.

Wszystkie te zjawiska, niebywale nasilone i- zagęszczone, budziły wśród uczestników wczesnych awangard wiarę, że są świadkami prawdziwych narodzin nowoczesnej kultury. Wzmagało ją także poczucie wspólnoty metod i celów poszukiwań prowadzonych w różnych dyscyplinach artystycznych. Właśnie w obrębie prądów awangardowych dokonało się wyjątko-

M ubliżenie między literaturą, malarstwem, ■itrem, filmem, plastyką użytkową, architek-Są, muzyką. Sztuka, która w nowożytnym ^^^Hceństwie rozpadła się na dziedziny nieza-■jfcncBIbo związane z różnym rodzajem mate-iftłu ,£ jaki się w nich wykorzystuje i różnymi ^Htiłami komunikacji, na powrót stała się jednością. Przynajmniej w oczach awangardzistów. W* ramach tej jedności poezja reprezentowała ^^Baturę, a właściwie wszelką sztukę posługującą się materiałem słowa. Wpływ idei awangardowych na powieść czy dramat był nierówne słabszy i zostawił mniej dzieł znaczących. Hbnadto ponieważ refleksja nad poezją, choćby ^^Hżględu na swe tradycje, dysponowała języ-kicm znacznie sprawniejszym niż refleksja nad ^Kftymi sztukami, manifesty i programy poetyckie stały się najbardziej rozbudowanym pop względem teoretycznym zapisem nowych Sążeń.

■ Odnotować też należy, że w owej złotej epoce Hpngardy nastąpiła ogromna aktywizacja śro-Bbwisk artystycznych w krajach mniejszych, ^Bijących przedtem w życiu międzynarodowym udział przede wszystkim receptywny. Awan-BŁrdyzm uchodzi za ruch ze swej natury kos-Mfcolityczny. Irzykowski zarzucał młodym Salskim poetom, że przełom literacki, który fchcą ufundować, ma charakter plagiatowy. Htotnie awangardziści mało dbali o rodzimość Pwej sztuki, uważając, że hasło rodzimości słu-’iy| najczęściej usprawiedliwieniu stagnacji Bplturalnej. Ale właśnie atmosfera bezustannej H#encji i odkrywania coraz to nowych źródeł Krórczego działania, jaką żył duch awangardowy, spowodowała w konsekwencji, że waga Bpmiałość inicjatyw podejmowanych z dala od Kulturalnych centrów Europy wzrosła nadzwyczajnie. Liczące się grupy awangardowe powstawały również w krajach niewielkich,

41