70736 skanuj0014

66 3. Etyczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów

Pojawia się kwestia tego, jakie informacje mogą być udostępnione i kto może mieć do nich dostęp. Czy na przykład wywiady z dziećmi powinny zostać udostępnione ich rodzicom i nauczycielom? W badaniach, w których uczestniczy kilka stron, jak choćby w przypadku wywiadów indywidualnych prowadzonych w organizacji czy wywiadów przeprowadzanych z małżonkami lub rozwiedzionymi parami, badani powinni wiedzieć przez rozpoczęciem wywiadu, kto będzie miał dostęp do przekazywanych przez nich informacji. W ekstremalnych przypadkach zapewnienie poufności może mieć poważne konsekwencje prawne, na przykład gdy badacz - zapewniając o poufności wywiadu i zaufaniu w relacji badawczej - uzyska wiedzę na temat złego traktowania, błędów w sztuce, przemocy wobec dzieci, używania narkotyków czy innych przestępczych zachowań badanych lub innych osób.

Wywiad jakościowy pociąga za sobą inne problemy etyczne niż badanie kwestionariuszowe, w którym poufność jest zapewniona dzięki wyliczaniu średniej z odpowiedzi respondentów. W badaniu jakościowym albo w sytuacji, w której osobiste wypowiedzi respondentów mogą zostać opublikowane w raporcie, trzeba przedsięwziąć pewne środki ostrożności, żeby chronić ich prywatność. Może więc pojawić się wewnętrzny konflikt między etycznym wymogiem poufności a zasadami badań naukowych, jak na przykład wymóg udostępniania istotnych informacji innym badaczom uczestniczącym w projekcie lub tym, którzy chcą powtórzyć badanie. Musimy również pamiętać

0    tym, że w niektórych sytuacjach badani, którzy poświęcili swój czas

1    dostarczyli osobie prowadzącej wywiad wielu cennych informacji, mogą chcieć, żeby ich pełne nazwiska zostały upublicznione - jak w wywiadzie dziennikarskim, łan Parker (2005) sugeruje, że anonimowość respondentów może w rzeczywistości służyć ochronie osoby prowadzącej wywiad, która odmawia badanym podmiotom głosu w projekcie badawczym. Ich anonimowość może stanowić dla badacza alibi, pozwalając na utrzymanie przywileju kontrolowania i rozpowszechniania informacji na temat badania. Parker opowiada się zatem za przedyskutowaniem z osobami biorącymi udział w badaniu tego, czy w rzeczywistości nie wolałyby mówić otwarcie, występując pod swoim własnym imieniem i nazwiskiem.

Konsekwencje

Mówiąc o konsekwencjach badania, trzeba uwzględnić zarówno potencjalną krzywdę, jaką możemy wyrządzić respondentom, jak i ewentualne korzyści, które mogą płynąć z badania. Etyczna zasada czynienia dobra oznacza, że ryzyko wyrządzenia szkody respondentowi powinno być jak najmniejsze. Z perspektywy etyki utylitarnej, suma potencjalnych korzyści dla podmiotu oraz uzyskana wiedza powinny przeważyć nad ryzykiem wyrządzenia respondentowi krzywdy, a więc uzasadniać decyzję o kontynuowaniu badania (Guidelinesforthe Pro-tection of Humań Subjects 1992, s. 15). Wymaga to od badacza odpowiedzialnego rozpatrzenia możliwych konsekwenq’i, i to nie tylko dla osób biorących udział w badaniu, lecz także dla większych grup, do których te osoby należą.

Prowadzący wywiad powinien wziąć pod uwagę to, że otwartość i intymność sytuacji wywiadu mogą być zwodnicze i w rezultacie skłonić respondenta do ujawnienia informacji, których wcale nie chciał ujawniać. Zaangażowanie w rozmowę i uważne słuchanie badanego może w niektórych przypadkach sprawić, że wywiad zacznie przypominać relację gw&w-terapeutyczną, a większość badaczy nie ma wystarczającego przeszkolenia, żeby sobie z nią poradzić (spójrz na wyzwania stawiane przez wywiad terapeutyczny przedstawione w ramce 2.3). W szczególności długie i powtarzające się wywiady poświęcone osobistym tematom mogą prowadzić do wytworzenia się relacji quasi-tGi?L-peutycznej. Bliskość specyficzna dla sytuacji wywiadu wymaga niezwykłej wrażliwości etycznej i czujności badacza odnośnie do tego, jak daleko może się posunąć w swoich pytaniach.

Rzetelność badacza

Badacz jako osoba ma decydujące znaczenie dla jakości wiedzy naukowej i słuszności decyzji etycznych podejmowanych w toku badania. Moralne zachowanie badawcze wymaga czegoś więcej niż tylko wiedzy etycznej i decyzji poznawczych - składają się na nie moralna rzetelność i wrażliwość badacza oraz jego zaangażowanie w problemy i działania etyczne. Przy prowadzeniu wywiadów wzrasta znaczenie