36573 P1680562

postępowania mediacyjnego, gdyż poprzedza ono jedynie wystąpienie do sądu z odpowiednim wnioskiem.

Przepisy k.p.k. stwarzają też warunki pełnej realizacji zawartej w art. 41 ust. 3 Konstytucji gwarancji, iż o tymczasowym aresztowaniu orzekać może wyłącznie sąd. Ta zasada, stosowana w polskim prawie już od 4 VIII 1996 -zgodnie z art. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - poddana jest szczegółowej reglamentacji ustawowej w art. 250-265 k.p.k. Warto tu przypomnieć, że praktyka sądowa w zakresie stosowania tymczasowego aresztowania, poprzedzająca uchwalenie Konstytucji ujawniła, iż tradycyjny okres dopuszczalnego zatrzymania tylko przez 48 godzin nie jest ze względów sądowo-proceduralnych wystarczający. Z tych właśnie powodów legislator konstytucyjny trafnie określił w art. 41 ust. 3 Konstytucji, że zatrzymany powinien być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu (zgodnie z art. 248 k.pJk., zatrzymanego którego w ciągu 48 godzin nie przekazano sądowi, należy natychmiast zwolnić). Jeżeli w ciągu dalszych 24 godzin nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami, należy go bezzwłocznie zwolnić. W tych granicach czasowych realne staje się poinformowanie zatrzymanego - jak wymaga tego Konstytucja - w sposób dla niego zrozumiały o przyczynach zastosowania środka i o stawianych zarzutach, a więc także obcokrajowcowi nie znającemu języka polskiego, co nastręczało najwięcej trudności natury praktycznej.

Z punktu widzenia gwarancji konstytucyjnych należy podkreślić, że w nowym k.p.k. uległy ograniczeniu podstawy orzekania tymczasowego aresztowania oraz, że ustalono dyscyplinujące stosowanie tego środka ustawowe okresy maksymalne, które mogą być przedłużane w wyjątkowych przypadkach²⁵.

Konstytucyjny wymóg (art. 41 ust. 4), aby każdy pozbawiony wolności traktowany był humanitarnie znalazł wyraz w przepisach art. 259-262 k.pJk. Przepisy kodeksu gwarantują też prawo do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności (art. 41 ust. 5 Konstytucji).

Art. 41 ust. 1 Konstytucji zobowiązuje nadto ustawodawcę zwykłego, aby każda postać pozbawienia lub ograniczenia wolności miała wyraźnie określoną podstawę ustawową, a także zapewnia kontrolę sądową legalności pozbawienia wolności, gdy następuje ono na innej podstawie niż wyrok sądowy.

Bogaty kompleks przepisów k.p.k. stwarza również gwarancje dla innych wymagań, określonych w art. 45 Konstytucji, dotyczących: jawności postępowania sądowego, właściwości sądu, jego bezstronności i niezależności, a także rozpatrywania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Z przepisów nowych w tej sferze trzeba zwłaszcza zwrócić uwagę na art. 351 k.p.k., który ustala zasadę kolejności w wyznaczaniu sędziów do orzekania w sprawie według jawnej dla stron listy sędziów sądu lub wydziału. Jest to jeden z instrumentów zwiększenia bezstronności sądu.

Określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo każdego do "sprawiedliwego"

²⁵ Szerzej na ten temat A. Murzynowski: Węzłowe problemy tymczasowego aresztowania w świetle przepisów nowego k.p.k. [w:] Nowy kodeks postępowania karnego..., jw., s. 113 i n.

35