43414 ScannedImage 8

w jego rezydencji i, podczas gdy czytał kopię Koranu ¹>, którą uprzednio zatwierdził jako kanoniczną, rozpoczęto szturm. Mohammad, syn Abu Bakra, jego przyjaciela i poprzednika, wpadł do wnętrza i zadał mu pierwszy gwałtowny cios ⁿ. W ten sposób padł pierwszy kalif, którego krew została rozlana rękami muzułmańskimi (17 czerwca 656 r.). Patriarchałna epoka islamu, kiedy to szacunek zapoczątkowany przez Muhammada i rozwinięty przez świątobliwy zespół związany z Medyną były wciąż aktywną siłą żywotną w życiu następców Mukammada, została zatopiona w strumieniu krwi, który popłynął w walce

0    nie zajęty tron, najpierw pomiędzy 'Alim a jego bliskimi rywalami, Talhą

1    az-Zubajrem, a następnie pomiędzy 'Alim i nowym pretendentem Mu'awiją, szermierzem sprawy omajjadzkiej, której przedstawicielem był zamordowany 'Utman.

¹¹ Tbn Battuta (zm. 1377), t. II, s. 10 n., zapewnia, że gdy odwiedził Basrę, to w jej meczecie przechował się jeszcze egzemplarz Koranu 'Utmana z zaplamioną jego krwią stronicą,, na której jest sura 2, 131, gdzie wg Ibn Sa'da, t. III, cz. I, s. 52, zatrzymała się płynąca krew rzanionego kalifa. Patrz Quatrem<bre, w „Journal asiatique“ ser. 3. t. VI (1838), s. 41-<15.

^M Ibn Sa'd, t. III, cz. I, s. 51.

XVI. WALKA O KALIFAT POMIĘDZY 'ALIM A MTTAWIJĄ

KALIFAT ELEKCYJNY

Abu Bakr, jeden z najwcześniejszych stronników i lojalnych przyjaciół Muhammada, jego alter ego, przeprowadzał publiczne modły podczas ostatniej choroby Proroka i został wyznaczony (8 czerwca 632 r.) na jego następcę podczas pewnego rodzaju wyborów, w których wzięli udział ci wszyscy przywódcy, którzy byli obecni w ówczesnej stolicy — Medynie. Miał przyjąć na siebie wszystkie obowiązki i uprawnienia Proroka, z wyjątkiem związanych z misją proroczą, która zakończyła się wraz ze śmiercią Muhammada.

Określenie kalifat Rasiil Allah (następca Posłańca Allacha), zastosowane w tym wypadku do Abu Bakra, w tym okresie nie było jeszcze tytułem. Termin kalifa występuje tylko dwa razy w Koranie (2,28; 38,25). W żadnym wypadku nie wydaje się, aby termin ten miał jakieś formalne znaczenie lub aby był przeznaczony do tytułowania nim następcy Muhammada.

'Umar, naturalny kandydat po Abu Bakrze, został wyznaczony przez tego ostatniego na następcę i mówią, że z początku używał tytułu haMfat kalifat (kalif kalifa) Rasiil Alldh, który okazał się za długi i wskutek tego został skrócony¹. Drugiemu kalifowi (631-614) nadano jako pierwszemu tytuł głównodowodzącego muzułmańskich armii amlr al-mu'minln (wódz wiernych), „Mi-ramolin‘^c u chrześcijańskich średniowiecznych pisarzy. 'Umarowi przypisuje się, że przed swoją śmiercią mianował radę, w skład której weszło 6 elektorów: 'Ali ibn abi Talib, 'Utman ibn 'AffSn, az-Zubajr ibn al-"Awwam, Talha ibn 'Abdul-lah, Sa'd ibn abi Waqqas i 'Abd ar-Bahman ibn 'Awf², i zastrzegł, że jego własny syn nie będzie wybrany na jego następcę. Ukonstytuowanie się tej instytucji zw. aś-śura (rada), obejmującej najstarszych i najwybitniejszych Towarzyszy pozostających jeszcze przy życiu, wykazało, że starożytna arabska idea szczepowego wodza zatriumfowała nad dziedziczną monarchią.

W wypadku trzeciego kalifa, 'Utmana (644) starszyzna zadecydowała o jego wyborze, a nie 'Alego. 'Utman reprezentował omajjadzką arystokrację, prze- ^{2 1}

1

Tamże, t. III, cz. I. a. 245 nn

15-1

2

¹ Ibn Sa'd, t. III, cz. I, s. 202.