44415 wmp0006

pedagogiką sta:../ego wieku. Pedagogika obecnie bardzo się rozrosła, obejmując wsztrhsLronny rozwój człowieka i jego życie od dzieciństwa i młodości po c jr/ułość i starość. Stąd Leż. dla ściślejszego określenia nauki o całko*. tym rozwoju człowieka można używać terminu ant-ropagogia i ani.opagogiku¹⁰, chociaż terminy te sumowałyby tylko odcinki rozwoju człowieka, a więc pedagogiki dzieci, młodzieży, dorosłych czy .metylów. Pozostawałaby na uboczu jeszcze masa oddzielnych spr-iw pedagogiki praktycznej, szczególnie różnych instytucji, jak per. igogika przedszkolna, pedagogika szkoły, pedagogika zawodowa, pc. agogika uniwersytecka, czy z szerszych stosunków międzyludzkich pedagogika społeczna, pedagogika przemysłowa, peda-gogika roliiicz<\ wojskowa, lecznicza, pedagogika pracy kulturalno-oświatowej. ::edugogika wczasów¹⁷, a nawet pedagogika ptnlwór-kowa¹*. Takie rozbicie współczesnej pedagogiki uważa się czasami za objaw jej kryzy ni, żąda się jej scalenia, do czego można posłużyć się terminem, obeji ującym całość pedagogiki rozwoju człowieka i pedagogik i stosowane w instytucjach, mianowicie pcdagologia jako nauka o całkowitym iv•z.wojn człowieka, klóry nigdy nic przestaje być przecież dzieckiem własnych rodziców, własnej epoki, własnego narodu, a także dzieckiem Hog.. czy chce tego, czy nie.

W dzicdziiu: praktycznego działania wychowawców, objętej Utkże przez rełłeksję psdugologiczną (lub pedagogiczną), występuje również podstawowa terminologia, posługująca się wyrazami przejętymi z języka potocznego ik wychowanie, nauczanie i kształcenie. Okazuje się, że są one łatwe - użyciu praktycznym, ale trudne do '/ddiiiiowunia, ponieważ między nimi występują liczne slosunki międzyzakresowe tych pojęć (nadrzędność i ia>dr/.ędność, podprzcciwicństwo, czyli częściowe zachodzenie uj ciebie wychowania i nauczania oraz stosunek krzyżowania, ponieważ /sziakwnie jest niezależne od wychowania i nauczania, chociaż w nici. zachodzi) nic występuje jednak ani równoważność, ani sprzeczność luk przeciwieństwo między nimi¹ “.Jeśli się zaś weźmie pod

l\vr f przypi* l; J. Mirski [wlotu J. Kici/), Wychowanie i wychowawca. W»>m»w.i 1914 x. «4.

^,T B. Sucii .* ćo Isk i, Pedagogika. itr. cyt., s. 118.

"•Np. I. c: .niclciska |i\xl.g re,kozika podwórkowa. Warszawa 1963; J. D. Klimo, H chowanie na podwórku. Waiwawa IW).

■' {■'. Kon szewski, rinnmr.Ufgia w pedagogice, jtj sum oraz pilne potrzeby (W:) Pedagogii :i .i:-1loJugorł; szkoły. Wimam i %4 t. 76- 78.

uwagę, żc obok wychowania w praktyce występuje .samowychowanie, a obok kształcenia samokształcenie, w nauczaniu zaś musimy się liczyć z procesem uczenia się u ucznia, wobec lego pojęcia te nie dadzą się uściślić jako terminy naukowe i trzeba je osobno analizować jako przedmiot pedagogiki w ramach praktycznych działań wychowawczych koniecznych dla prawidłowego rozwoju wychowanka. Wprawdzie próbuje się na Zachodzie wprowadzić ściślejszy termin formacja, obejmujący jakby łącznie wychowanie, nauczanie i kształcenie mówiąc o formacji intelektualnej, duchowej, dyscyplinarnej lub liturgicznej, jak lo czynią dokumenty soborowe. Jednakże znaczy to to samo, co wychowanie umysłowe, duchowe, karności lub wychowanie do liturgii czy wychowanie przez liturgię. Tam więc, gilzie chodzi o wychowanie do odbioru czegoś lub wychowanie przez przeżywanie czegoś (np. muzyki), lam próbuje się używać wyrazu edukacja, np. edukacja filmowa²⁰, edukacja teatralna lub muzyczna. W wychowaniu chrześcijańskim zaś, gdy podkreśla się wpływy wychowawcze czegoś budujące duchowo wychowanków, używa się wyrazu apostolat, np. apostolat prasy, teatru, filmu. Z tego przeglądu pojęć podstawowych w pedagogice, a dotyczących d/ialań wychowawczych, widać jak przedmiot jej badań jest złożony, wieloaspektowy, a przy tym zmieniający się rozwojowo tak, że wychowanie nic nadaje się do prostego zdefiniowania.

2. Wyrazy pochodne ir pedagogice

W dziedzictwie po kulturze greckiej jmzoslaly jeszcze inne wyrazy pochodne, jakjwdoRp^ i poideją. pierwszy na oznaczenic ludzi zawodowo zajmujących się sprawami wychowania, drugi zaś wyraz znaczący całość czynności i skutków wychowawczych.

W kategoriach ludzi, związanych ze specjalizacja pedagogiczną, zaszła potrzeba odróżnienia nazwowego praktyków od teoretyków. Nicwolnik-pcdagog zapoczątkował nazwę praktycznych wychowawców. Jednakże w ję/.yku polskim jeszcze przed wojną „pedagog** miał znaczenie nieco ironiczne w stosunku do zwykłego nauczyciela lub

j. m. Peters. tuluk.tfjn filmowa (il. •/. frunc.). Wainwa 1965: R_ Miller. 7. rozwourii naJ eJukncn teudahui, „Kwartalnik Pala£0giczny~ 1966 nr 3 s. 129-148.

29