46231 str 6 167

166 OGRÓD, ALE NIE PLEWIONY

Ale żc takie zdanie Pospolitej Rzeczy,

Już mu człowiek prywatny niepotrzebnie przeczy; Stąd-ci ten klejnot szlachcie starożytnej staniał. Próznom im, że na wojnę nie idą, przyganiał;

¹⁵ Wolą w domu starzyzny dziadów swych dodzierać Niż za to, pięć tysięcy co warto, umierać.

63. USARYJA Z WŁOCHÓW

Pospolite ruszenie trzecie wici głoszą.

Szlachcicowi staremu z lamusa wynoszą Przodków jego rynsztunki i ozdobę domu,

A onegdajszy chodzi od kromu do kromu,

⁵ Pyta, jeśli łuk smyczkiem i sajdak wijolą,

Kołczon skrzypcami? Którym końcem strzały kolą? Rozumie, że tak zbroje jak próbują garka;

Trąca czy nie stłuczona, czy dzwoni, czy tarka. Dopieroż kiedy stanie wedle mnie w szeregu.

⁰ Co przed półroczem woły poganiał do Brzegu Albo mi łokciem mierzy, albo funtem waży,

Tenże ze mną na podjazd pójdzie i na straży?

Przy tymże krew będę lał, co jeszcze z daleka Widząc nieprzyjaciela, już zębami szczeka

62.    NOWA USARYJA

w. 14 Próznom [...] przyganiał — niepotrzebnie im. tj. szlachcie, przyganialem (aluzja do wierszy Potockiego krytykujących domatorów, uchylających się od służby wojskowej).

63.    USARYJA Z WŁOCHÓW

w. 4 krom — kram.

w. 5 — 6 luk [...] skrzypcami — aluzja do zawodu dworskiego muzyka, który uprawiał ów „nowy” szlachcic, w. 8 tarkać — stukać, terkotać.

w. 10 Brzeg na Śląsku był znanym ośrodkiem handlu bydłem.

¹⁵ Od strachu, już dygoce jako w zimnej wodzie?

Ten mię szot, ten aptekarz ratuje w przygodzie?

Kto w cudzoziemskiej szarży pierwej muszkieterem Nie będzie, nie może nikt być oftcyjerem.

Czemuż też nie mają być do szlachectwa stopnie?

²⁰ Niech Maćka Aleksandrem wprzód zwą, nim go dopnie. Wprzód urobić piechura niżeli usarza,

Gdy starożytnej szlachcie równamy kramarza;

Prawdziwie lepiej ujdzie między kopijniki.

Kto pierwej do muszkietu ćwiczy się i piki.

²⁵ Wprzód na drewnianym koniu, trzeba o tym wiedzieć,

Niż na żywym należy wszytkim Niemcom siedzieć. Przynajmniej nie pięć, ale niech da z Hadziewiczem Sto tysięcy, nim w regiestr szlachty go policzeni.

64. PRAWA SZLACHECKIE JAKO PAJĘCZYNA

Po cóż na sejmik, po co do proszowskiej swarnie?

Prawa pisać? Dla Boga! Pełne ich drukarnie.

Jedni o nich nie wiedzą, bo śmiele przysięgę,

Że za rok nie przeczyta tak szkaradą księgę,

⁵ A cóż ją ma pamiętać? Drudzy, chociaż wiedzą,

Nie słuchają i wszędzie przeciw prawu bredzą. Darmo tedy kryślemy piórem po papierze,

Ani księża, ani ich słuchają żołnierze.

w. 16 szot — tu: kramarz.

w. 27 z Hadziewiczem — Mikołaj Hadzicwicz, bogaty kupiec ormiański, uszlachcony w 1654 r., otrzymał godność sekretarza królewskiego.

64 PRAWA SZLACHECKIE JAKO PAJĘCZYNA

w. 1 do proszowskiej swarnie — sejmik województwa krakowskiego odbywał się w Proszowicach.