46755 skanuj0006

Można jednak przyjąć podstawową zasadę, iż przestępstwa seksualne są nadal domeną mężczyzn.

C. AGRESJA

Istnieje wiele teorii tłumaczących zjawisko agresji. Zdaniem Freuda agresja jest wynikiem frustracji seksualnej. Lorentz (1969) traktuje agresję jako jeden z czterech głównych instynktów, do których zalicza?: instynkt seksualny, głodu, agresji, ucieczki.

Feshbach (1964) uważa, że instynkt agresji ma dwie odrębne komponenty: wrodzona agresja „ekspresywna” oraz nabyta agresja „wroga”. Storr (1969) traktuje agresję jako wrodzoną formę zachowania uwarunkowaną biologicznie, ale w świecie człowieka pozbawioną instynktownych ograniczeń, przez co jest ona bardziej destrukcyjna i szkodliwa.

Musaph i Mettrop (1972) omawiają agresję według jej faz rozwojowych: faza 1 — to agresja środowiskowa, faza 2— to agresja przeniesiona na inne osoby, np. członków rodziny, faza 3|fjg- to agresja wyładowywana w prymitywnym i destrukcyjnym zafchowaniu, faza 4 — to agresja pośrednia będąca formą protestu, faza 5 — to agresja pośrednia wyrażająca się w zachowaniach sadomasochistycznych, faza 6 —to agresja inwestowana w aktywność produkcyjną, a faza 7 — to inwestowanie agresji w działalność twórczą, w sublima--cję.

Baron (1980) po omówieniu biologicznych teorii agresji podkreśla jej uwarunkowania społeczne (prowokacje zę strony innych, frustracje społeczne, negatywny wpływ TV; i publikatorów) oraz sytuacyjne, np. alkohol, narkotyki. O agresji prowokowanej przez publikatory pisze również Bru^ schek (1976). Stwierdza on, iż oglądanie filmów agresywnych-stymuluje agresję, jeśli predyspozycje widza stwarzają ku temu warunki. Woody (1981) wskazuje na to, iż agresja mą większe natężenie i częściej występuje u mężczyzn, co wiążę; z układem hormonalnym, np. androgenizacja kobiet zwiększa u nich poziom agresji. O wpływie płci na poziom i typ agresji pisze wielu autorów i np. Skórny (1968) podaje, że generalnie agresja jest większa wśród samców i mężczyzn, zwłaszcza wówczas, gdy ich ojcowie są też agresywni. Pospiszyl (1973) wyższy poziom agresji u mężczyzn tłumaczy jej uczeniem się (trening agresywny). Hine (1983) odróżnia agresję afektywną od zaborczej i wiąże to m.in. z neuroprzekaźnikami:

Agresja afektywna    Agresja zaborcza

| t norepinefryna X dopamina    i.

^/v acetylocholina f fet ,, serotonina    X

Teorie dotyczące przyczyn agresji można w zasadzie podzielić na trzy podstawowe grupy: biologiczne, psychologiczne i społeczne. Są również teorie eklektyczne ujmujące .przyczyny agresji wieloczynnikowo. Do takich eklektycznych teorii można zaliczyć teorię przedstawioną w pracy Kubackiej-Jasiećkiej (1975), która zachowania agresywne człowieka wiąże z jego predyspozycjami, temperamentalnymi oraz z wyuczeniem się agresji. Autorka ta stwierdza, iż stałość zachowań seksualnych człowieka uwarunkowana wymienionymi czynnikami polega na specyficznym odbiorze sytuacji, kiedy to specyficznie odbiera się sygnały i specyficznie je interpretuje, co przy słabych mechanizmach kontroli zachowania i silnych nawykach reagowania agresją na stres prowadzi do zachowań agresywnych. Badania przeprowadzone na populacji osób agresywnych pozwoliły stwierdzić, iż występuje u nich mała odporność na stres, nieadekwatna agresywność, impulsywność, wigor fizyczny, słaba samokontrola, pogotowie lękowe, niski próg tolerancji, koncentracja na teraźniejszości. W biografii osób agresywnych autorka znalazła: większą więź emocjonalną z matkami z jednoczesnym ich lekceważeniem, odczuwanie lęku wobec ojca, niezdolność jdo. trwałych więzi uczuciowych, rozdzielanie seksu od uczuć, brak pozytywnych uczuć do partnerek seksualnych, egocentryzm seksualny i agresywne kontakty seksualne (wynikające z lęku przed zależnością od kobiety), promiskuityzm seksualny wynikający z-podświadomej potrzeby więzi, w której kontakt fizyczny zastępuje uczucie.

W latach 70-tych i na początku lat 80-tych zaczęły pojawiać się prace poświęcone agresji wewnątrzrodzinnej (Ellis 1981, Frodi 1976, Hornung 1981, Steinmetz 1973, Straus 1973). Z prac tych wynika, że np. w USA około 20% rodzin stosuje agresję wobec członków rodziny, a ponad 50% małżeństw stosuje wobec siebie agresję fizyczną. Z pracy poglądowej Piekarskiej (1984) poświęconej analizie piśmiennictwa na ten temat wynika, że mężowie są bardziej skłonni do agresji wobec żon niż odwrotnie i częściej ujawniają agresję wobec żon dominujących. Autorka stwierdza, że „wyraźnie więc daje się zauważyć związek władzy z agresywnością. Co ciekawsze, silna pozycja (dominacja) nie zapewnia uległości drugiej strony, lecz raczej rodzi jej frustrację i prawdopodobnie stałą gotowość do odreagowywania w formie agresywnej, gdy okoliczności temu sprzyjają. Szcze-

69