48424 jp1450 15500

Miecz ceremonialny Zygmunta Starego, I ćw. XVI w.

rękojeścią, z głowicą i jelcem w postaci okrągłych tarczek. Częste w Polsce były również puginały nerkowe, nazwa ich pochodzi od charakterystycznego kształtu jelca. Spotyka się u nas również „basilardy” z masywną obosieczną głownią z wydatnym sztychem oraz głowicą i jelcem w postaci poprzecznych sztabck. Głownie puginałów w interesującym nas okresie były obosieczne, o trójkątnym, kwadratowym lub romboidalnym przekroju, co umożliwiało łatwiejsze przeniknięcie przez ogniwka kolczugi czy łączenia zbroi płytowej.

E. Broń obuchowa.

Bronią używaną przez rycerzy były tzw. maczugi rycerskie, których głowica wykonana była z metalu. Pojawiły się również buzdygany, broń ze Wschodu. Gotycki buzdygan wykonany był całkowicie z metalu, głowica jego składała się z kilku piór, zaopatrzonych w stożkowate guzy. Miały wyodrębniony uchwyt, z otworem, przez który przewlekano rzemień lub łańcuch do zawieszania broni przy zbroi lub siodle. W Polsce szybko stały się one oznaką władzy wojskowej. Na obrazie „Bitwa pod Orszą” hetman polski Janusz Swierczow-ski przedstawiony jest z buzdyganem w ręku. Tak samo stało się z kolejną bronią obuchową ze Wschodu - buławą, zaopatrzoną w kulistą metalową głowicą, osadzoną na drewnianym trzonku.

Używane były również młotki rycerskie wykonane w całości z kutego żelaza, z ostrym, skierowanym w dół dziobem i obuszkiem z drugiej strony. Była to groźna broń, służąca do przełamywania ochron płytowych zbroi. Topory nie były już używane w tym okresie przez jazdę.

F. Kopie.

Podstawową bronią zaczepną kopijników i husarzy była kopia (drzewo, hasta). Kopia była w drugiej połowie XV wieku i w wieku XVI dość masywna. Składała się z długiego drzewca z przewężeniem na uchwyt, zaopatrzonego w kolistą tarczkę chroniącą dłoń rycerza i grotu. Groty zachowane w Polsce mają krótki, masywny i krępy liść, o przekroju najczęściej kwadratowym. Tuleja jest zwykle dłuższa od liścia i ma znaczną średnicę, co wskazuje na sporą grubość drzewa, czasem zaopatrzona jest w wąsy, sprzyjające lepszemu osadzeniu grotu, jak również przeciwdziałające łatwemu złamaniu drzewca podczas zadawania uderzenia. Groty były często osadzane na drzewcu na gorąco, po rozgrzaniu tulei. Liście grotów odkuwano z wysokonawęglonej stali, tuleje zaś z żelaza fryszerskiego (wypala-

20