53858 Strona066

W masach ogni sygnalizacyjnych nie zawierających ani proszków metali, ani soli higroskopijnych (ani soli zdolnych do podwójnej wymiany) nie obserwuje się zwykle przy przechowywaniu istotnych zmian fizycznych lub chemicznych. Przykładem tego rodzaju bardzo stałej mas^ może być masa ognia czerwonego składająca się z chloranu potasowego, węglanu strontowego i szelaku.

Masy dymów sygnalizacyjnych złożone z chloranu potasowego, cukru lub skrobi i z barwnika organicznego są dość higroskopijne, jednakże w czasie przechowywania nie obserwuje się w nich istotnych zmian chemicznych. Obserwacja ta jest słuszna w wielu przypadkach również i dla mas dymów zasłonowych nie zawierających proszków metali.

Przy zwilżaniu mas djmów zasłonowych, zawierających obok chloranu potasowego subitancję dymotwórczą w postaci chlorku amonowego, możliwa jest teoretycznie reakcja podwójnej wymiany :

KC10_:, + FH₄C1 = KC1 + NH₄C10₃, podczas której mógłby sic wytworzyć chloran amonowy zdolny do samorzutnego rozkładu, i nawet do wybuchu (przy nieznacznym podwyższeniu temperatury w granicach od 30 do 60°C). Jednakże praktyka wyikazaije, że masy dymów zasłonowych, zawierające obok chlorku amonowego i chloranu potasowego znaczną ilość naftalenu, antracenu lub fenantrenu (masa Jerszowa), są dość stałe przy przechowywardu.¹ W masach podobnych do mas Jerszowa nie obserwowano dotąd wypadku samozapalenia.

Z uwagi na niebezpieczeństwo wynikające z możliwości powstania reakcji podwójnej wymiany z utworzeniem chloranu amonowego niedopuszczalne jest wprowadzanie azotanu amonowego do mas chloranowych.² Według danych z literatury stechiometryczna mieszanina chloranu potasowego z azotanem amonowym wybucha już w temperaturze 120°!!.

Reakcja tworzenia się chloranu amonowego bywa niekiedy wykorzystywana do tworzenia mas zapalających się pod wpływem niewielkiej ilości wody. I tak, jeśli do masy o składzie KCIO., 50%, NH₄N0₃ 20%, CuSO., be:wodny 10%, Mg 20% (patent włoski 446010, z 1949 r.) wprovadzić wodę, to reakcja egzotermiczna przebiega w następujący sposób:

CuS0₄ 4 5H..O = CuS0₄ • 5H..O ¹    CuS0₄ + Mg = MgSO, + Cu,

przy czym podwyższa się znacznie temperatura masy, a zachodząca w roztworze reakcja podwójnej wymiany:

KClOg -f NH,NO_;, KNO, H- NII.,CIO_;,

prowadzi do wytworzenia się chloranu amonowego inicjującego zapalenie masy.

Mieszaniny chloranów z siarką są bardzo niestale chemicznie i zdolne w niektórych przypadkach do samozapalenia się; mas tych nie można stosować do elaboracji środków przeznaczonych do długiego przechowywania. Szczególnie łatwo następuje samozapalenie się mieszaniny KC10_;, + S wówczas, gdy siarka zawiera ślady kwasu siarkowego. Dodatek do takich mas węglanów (na przykład CaCO,) zobojętniających ślady kwasów zmniejsza (ale nie usuwa całkowicie) możliwość samozapalenia.

Niezwykle szybko następuje samozapalenie się mieszaniny gliceryny z delikatnie zmielonym nadmanganianem potasu. Zapłon następuje po upływie 10—20 sek od zmieszania składników.³

Mieszanina chloranu potasowego z fosforem czerwonym iest, jak już wskazywaliśmy, tak wrażliwa, że wybucha przy lekkim rozcieraniu korkiem gumowym.

Szybkość utleniania czystego fosforu czerwonego rośnie z podwyższeniem temperatury środowiska; utlenianie fosforu czerwonego można opóźnić przez pokrycie jego cząstek lakierom sze-lakowym.

§ 2. METODY OZNACZANIA HIGROSKOPIJNOSCI I STAŁOŚCI MAS PIROTECHNICZNYCH

W zwykłych warunkach przechowywania, to znaczy przy przechowywaniu w niemal hermetycznym opakowaniu, przy średniej wilgotności powietrza i temperaturze odpowiadającej klimatowi danej miejscowości⁴ wilgotnienie mas postępuje bardzo powoli; w tych warunkach również powoli zachodzą procesy chemiczne rozkładu mas.

Dostrzegalne zmiany chemiczne przy przechowywaniu stałych mas pirotechnicznych obserwuje się w tych warunkach dopiero po upływie wielu lat. Aby móc szybko wywołać te zmiany sztucznie lub w warunkach laboratoryjnych, masę przechowuje się w ciągu pewnego okresu czasu w warunkach wilgotnych i niejednokrotnie przy podwyższonej temperaturze.

125

1

J. Wejcer i G. Łucsinskij:    Chimja i fizika maskirujuszczicli

dymów, 1938, str. 160.

2

^ Jung: O możliwości simozapłonu mas chloranowych. Z. Schiess, u. Spreng. 1913; „Jednoczesne lżycie saletry amonowej i chloranów jest niedopuszczalne również w materiałach wybuchowych”.

3

P. Diemiciow: Osnoioy poricnja wieszczesiw, 1051, str. 139.

4

Marny tu na uwadze suchy, nic ogrzewany magazyn.