63040 Strona101

Światłość rras ogni sygnalizacyjnych oznacza się luksomierzem fotoelektrycznym podobnie jak światłość mas oświetlających.

Oznaczenie barwności płomieni sprowadza się do określenia tonu i czystości barwy.

Jeżeli mówmy, że ton barwy płomienia /. ~ 520 m/i, a czy-Htość barwy pomienia p 40%, to należy to rozumieć w ten sposób, że oko ludzkie tak samo odczuje barwę tego płomienia, jak barwę strumienia świetlnego, powstałego ze zmieszania 40% monochromatycznego światła o długości fali 1    520 m/< z 60%

światła białeg).

Pierwszych prób oznaczenia barwności płomieni mas pirotechnicznych dokonał w 1346 r. rosyjski uczony K. Konstantinow¹, który pisał: ,w celu dokładnego oznaczenia natężenia barwy w płomieniu byłoby najlepiej posłużyć się pryzmatami, ale ja użyłem innego sposobu: jeżeli przepuszczać promienie świetlne przez cienkie papiery barwione różnymi przezroczystymi barwnikami, to te papiery, których barwa jest jednakowa z barwą płomieni, wychodzą niezwykle jaskrawo, a te, których barwa jest dopełnieniem barwy płomieni, bieleją mniej lub więcej”. Ta zasada oznaczenia barwności płomieni, zaproponowana przez K. Konstantino-wa, a oparta na zastosowaniu kilku filtrów świetlnych, jest dotąd w użyciu.

W chwili obecnej barwy, jak również barwy płomieni, mierzy aięwedług międzynarodowego systemu XYZ. Według tego systemu Jakość barwy wyznacza się za pomocą trzech współczynników barwy x_f y, z, to jest za pomocą proporcji, według której należy zmieszać trzy podstawowe barwy x (czerwoną), y (zieloną), z (niebieską), aby otrzymać barwę określonego koloru. Zatem posługując Nię specjalnym wykresem (rys. 42) przechodzi się od współczynników xyz do tonu barwy, za pomocą którego określa się długość fali świetlnej takiego promieniowania monochromatycznego, które należy dodać do światła białego, aby uzyskać interesującą nas barwę.

Również według wykresu xyz oznacza się drugą wielkość — czystość barwy.

Jeszcze w latach trzydziestych współczynniki x, y, z barwnych płomieni wyznaczano za pomocą trójbarwnego kolorymetru GOI systemu L. Diemkinowej. Oznaczenie polegało na wizualnym zrównaniu dwóch pól widzenia jednakowych w tonie barwy i jaskrawości. Posługiwanie się tym aparatem było bardzo uciążliwe

z uwagi na krótki czas palenia się gwiazdek sygnalizacyjnych. Kilka danych uzyskanych za pomocą aparatu Diemkinowej podano w tablicy 65.

Rys. 42. Wykres dla przejścia od współczynników barwy x, y, z do tonu

i czystości barwy

W ostatnich latach opracowano obiektywne, rejestrujące kolo-rymetry fotoelektryczne, trójbarwne, dające znaczną dokładność oznaczeń.

Do nich należy uniwersalny kolorymetr fotoelektryczny WEI konstrukcji D. Szklowera i R. Joffe.

Zasadniczą część tego kolorymetru stanowi obsada, mieszcząca trzy selenowe fotoogniwa nakryte barwnymi filtrami. Filtry zostały tak dobrane, że każdy z trzech odbiorników rysuje odpowiednią krzywą: czerwony — krzywą składową x, zielony — y i niebieski — z. Przód obsady kolorymetru nakryty jest szkłem pochłaniającym promieniowanie ultrafioletowe; posiada on ponad-

205

1

ArtiUeryjskij żurnał, 1846, nr 4, sir. 106.