54527 img910 (3)

b) przedniojęzykowo-zębowe:

ffl — nie występuje przed [i] oraz (1], w wygłosie absolutnym po bezdźwięcznej i w śródgłosie między dwiema bezdźwięcznymi, por.: tyk — [łyk] młody — [młody]

[ł] — fakultatywnie może pojawić się w wygłosie po bezdźwięcznej lub w obustronnym sąsiedztwie bezdźwięcznych. Najczęściej w tego rodzaju kontekstach obserwujemy redukcję głoski [ł], por.: jabłko — [japłko] albo [iapko] rzekł — [żekł] albo [żek]

Na uwagę zasługuje tutaj fakt, że spółgłoski boczne przedniojęzykowo-zę-bowe występują we współczesnej polszczyźnie bardzo rzadko. L. Dukiewicz stwierdziła, że realizowane są one jedynie przez „Polaków pochodzących z dawnych kresów wschodnich, do niedawna starano się zachować je także w wymowie scenicznej, ale i tu — jak stwierdzają obserwatorzy z Ośrodka Kultury Mowy przy ZG ZASP, dożywają one swoich dni. Zdecydowana większość rodowitych użytkowników języka polskiego zastępuje głoski [ł], [ł] niesylabicznymi [...] [u], [u]” (Dukiewicz 1995: 39).

Do spółgłosek półotwartych ustnych drżących zaliczymy:

[r] — występuje w różnych pozycjach i różnych kontekstach, ale nigdy nie pojawi się przed [i], [j], w absolutnym wygłosie po bezdźwięcznej i w obustronnym sąsiedztwie bezdźwięcznych, por.:

rok — [rok] karta — [karta] katar — [katar]

[r’] — występuje tylko przed [i] oraz [1], por.: riksza — [r’ikśa] aria — [aria]

[r] — obligatoryjnie występuje przed pauzą po bezdźwięcznej i w obustronnym sąsiedztwie spółgłosek bezdźwięcznych, por.: wiatr — [v’iatr] krtań — [krtań]

W nagłosie wyrazów przed bezdźwięczną pojawienie się bezdźwięcznej głoski [r] jest fakultatywne. Zamiast niej może być realizowana dźwięczna głoska [r], por.:

rtęć — [rtedć] albo [rteńć]

3.3.5. Podsumowanie

Mając na uwadze wszystkie spośród przytoczonych wyżej faktów moglibyśmy przedstawić zarówno kryteria klasyfikacji, jak i zasób polskich spółgłosek w formie następującej tabelki: